Angina – ostre zapalenie gardła i migdałków

Angina objawia się silnym bólem gardła i gorączką. Podczas badania przedmiotowego widać przekrwioną śluzówkę gardła i nalot na migdałkach. Diagnozę stawia się w oparciu o charakterystyczny obraz kliniczny, który można potwierdzić badaniami laboratoryjnymi.

Angina – czynniki etiologiczne

Do układu chłonnego gardła (tzw. pierścienia Waldeyera) należą: migdałki podniebienne, migdałek gardłowy, migdałek językowy, migdałki trąbkowe, pasma boczne oraz grudki chłonne na tylnej ścianie gardła.

Angina to ostre zapalenie gardła i migdałków – zwykle podniebiennych, ale zdarza się, że reakcja zapalna obejmuje inne części pierścienia Waldeyera. Do zakażenia z reguły dochodzi drogą kropelkową, przez bezpośredni kontakt z chorym lub nosicielem bezobjawowym. Okres wylęgania choroby trwa od 1 do 6 dni (zapalenia wirusowe) lub od 12 godzin do 4 dni (paciorkowcowe). W większości przypadków zapalenia gardła i migdałków ustępują samoistnie (wirusowe po 3-7 dniach, bakteryjne – po 3-4 dniach).

Generalnie przyjmuje się, że anginę najczęściej wywołują paciorkowce, chociaż patogen ten izoluje się tylko w 30 procentach przypadków. Za zakażenia bakteryjne zazwyczaj odpowiadają paciorkowce beta-hemolizujące z grupy A (Streptococcus pyogenes), znacznie rzadziej paciorkowce beta-hemolizujące z grupy C i G – Arcanobacterium haemolyticum i Mycoplasma pneumoniae. Większość pacjentów zapada na zakażenia wirusowe, niekiedy grzybicze lub spowodowane przez inne bakterie (niezaliczane do paciorkowców).

Ostre infekcje gardła i migdałków o etiologii wirusowej zwykle mają związek z tzw. chorobą przeziębieniową – mogą przyczyniać się do nich zakażenia ryno- i koronawirusami, wirusami RS oraz paragrypy. Czasem chorobę wywołują wirusy bezpośrednio zakażające gardło, np. Epsteina-Barr, cytomegalii, adenowirusy, wirusy Herpes simplex, Coxackie i enterowirusy.

Zobacz także: Ból gardła podczas przełykania

Objawy anginy bakteryjnej i wirusowej

Angina paciorkowcowa objawia się gorączką powyżej 38 st. C (do nawet 40 st. C), która pojawia się nagle. Dołączają do niej bóle głowy i silny ból gardła, który intensyfikuje się podczas przełykania. Występuje wysięk na migdałkach, a przekrwiona, obrzęknięta błona śluzowa gardła i migdałków przybiera kolor żywoczerwony lub krwistoczerwony. W początkowej fazie choroby język jest obłożony (potem malinowy). Widać wybroczyny na śluzówce podniebienia, węzły chłonne szyjne przednie są powiększone. Najmłodsi pacjenci mogą skarżyć się na dolegliwości ze strony układu pokarmowego, jak bóle brzucha, nudności i wymioty. Obraz kliniczny anginy bakteryjnej nie obejmuje kaszlu i nieżytu nosa. Najwięcej przypadków choroby rozpoznaje się w okresie od późnej jesieni do wczesnej wiosny. Zwykle chorują dzieci w wieku od 5 do 15 lat i osoby z obniżoną odpornością.

Ostre zapalenie gardła i migdałków o etiologii wirusowej na ogół przebiega z niższą gorączką i bólem gardła o mniejszym nasileniu niż zakażenia bakteryjne. Pojawiają się objawy rzekomogrypowe, jak ból mięśni i stawów, uczucie rozbicia, dreszcze. Chorym dokuczają katar, kaszel i chrypka, dochodzi do powiększenia węzłów szyjnych tylnych. Rzadziej występują biegunki lub owrzodzenia na śluzówce jamy ustnej. Zakażeniu adenowirusami może towarzyszyć zapalenie spojówek. Przy mononukleozie zakaźnej powiększają się śledziona i węzły chłonne okolic głowy (podżuchwowe) lub rozwija się limfadenopatia uogólniona.

Sprawdź: Angina bakteryjna – objawy, metody leczenia.

Angina – rozpoznanie i leczenie

Diagnozę stawia się na podstawie charakterystycznego obrazu klinicznego. W przypadku podejrzenia anginy paciorkowcowej i konieczności leczenia antybiotykiem należy posłużyć się skalą punktową wg Centora/Mc Isaaca, żeby wykluczyć zakażenie wirusowe. Można zlecić badania dodatkowe, np. szybki test antygenowy, posiew wymazu z gardła i migdałków.

Zapalenie gardła i migdałków leczy się objawowo. Zaleca się leki przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe (paracetamol, ibuprofen). Ból gardła łagodzą preparaty z substancją czynną benzydaminą (dostępne bez recepty). Pacjenci powinni odpoczywać w łóżku, unikać wysiłku fizycznego i przyjmować dużo płynów (zwłaszcza podczas gorączki). Ulgę przynoszą inhalacje ziołowe (z szałwii, rumianku, tymianku).

Do leczenia zakażeń wirusowych bez powikłań nie należy włączać antybiotyków. Antybiotykoterapia stosowana za często i bez medycznego uzasadnienia prowadzi do wyizolowania szczepów wieloopornych, poza tym niekorzystnie wpływa na fizjologiczną florę bakteryjną przewodu pokarmowego.

Anginę bakteryjną leczy się objawowo i/lub antybiotykami. Antybiotykiem pierwszego wyboru najczęściej jest penicylina fenoksymetylowa (V) (terapia trwa 10 dni). Pacjentom z nadwrażliwością zaleca się cefalosporyny I generacji, a w przypadku nadwrażliwości natychmiastowej – makrolidy (np. erytromycynę).

Czytaj również: Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej