Angina bakteryjna – objawy, metody leczenia. Jak rozpoznać rodzaj anginy?

Angina bakteryjna czy wirusowa?

Angina, określana w nomenklaturze medycznej jako ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych, jest chorobą, która może mieć dwojaką przyczynę. Najczęstszym czynnikiem etiologicznym odpowiedzialnym za anginę są wirusy. W większości przypadków wirusowe zapalenie gardła wywołują:

• rhinowirusy;
• koronawirusy;
• adenowirusy;
• wirus Epsteina-Barr;
• Coxsackie;
• Herpes simplex.

Zapalenie gardła o podłożu bakteryjnym zdarza się znacznie rzadziej, odnotowuje się je w około 30%. Bakterie wywołujące anginę to w głównej mierze szczepy paciorkowca beta-hemolizującego z grupy A.

Ze względu na objawy, jakie wywołują te chorobotwórcze drobnoustroje, nazywa się je bakteriami ropotwórczymi, co przyczyniło się również do tego, że angina bakteryjna jest określana mianem anginy ropnej.

Niezależnie od tego, czy angina jest wirusowa czy bakteryjna, w każdym przypadku daje podobne, przez co trudne do rozróżnienia objawy. Zapalenie gardła prawie zawsze wiąże się z podniesioną temperaturą ciała oraz silnym bólem gardła, który utrudnia przełykanie pokarmów. Ponadto, przy obu schorzeniach zdarza się, że występują inne dolegliwości ze strony różnych układów:

• ogólne osłabienie, uczucie rozbicia;
• bóle mięśniowo-stawowe i kostne;
• bóle brzucha, nudności, wymioty,
• katar i kaszel.

Zobacz również: Ból gardła – rodzaje stanów zapalnych gardła

Jak odróżnić anginę wirusową od bakteryjnej?

Mimo dużego podobieństwa objawów, jakie pojawiają się przy zapaleniu gardła, można wskazać kilka cech dominujących, które mogłyby sugerować źródło infekcji. Charakterystycznymi oznakami anginy paciorkowcowej są:

• wysoka gorączka, przekraczająca 38 stopni C;
• dreszcze;
• wybroczyny na ściankach podniebienia;
• naloty włóknikowe w kryptach migdałków;
• tkliwe, powiększone węzły chłonne szyjne przednie i podżuchwowe.

Z kolei symptomy, mogące wskazywać na infekcję o etiologii wirusowej to:

• katar;
• kaszel i chrypka;
• biegunka;
• bóle mięśniowo-stawowe;
• zapalenie spojówek;
• pęcherzyki lub afty w obrębie jamy ustnej i gardła.

Badanie przedmiotowe w pewnym stopniu umożliwia rozróżnienie etiologii objawów anginy. Została stworzona w tym celu specjalna skala oceniająca, tzw. skala Centora/McIsaaca, z której sumuje się punkty otrzymane za określone parametry: wysokość gorączki, występowanie kaszlu, wygląd błony śluzowej gardła i migdałków, powiększenie węzłów chłonnych, a także wiek pacjenta. Chociaż w codziennej pracy pediatrów i internistów takie narzędzie diagnostyczne jest bardzo przydatne, pozwala jedynie wskazać anginę wirusową. Według obecnych wytycznych żaden objaw ani nawet zespół objawów nie są wystarczające, aby rozpoznać zakażenie bakteryjne, a tym samym podjąć decyzję o rozpoczęciu antybiotykoterapii.

Dlatego też najlepszym sposobem mówiącym, jak odróżnić anginę wirusową od bakteryjnej, jest wykonanie posiewu wymazu z gardła lub migdałków w kierunku S. pyogenes. To badanie, którego wynik dodatni odczytuje się po dobie, a ujemny po upływie 48 godzin, jednak jest to metoda najskuteczniejsza, określana dzisiaj mianem złotego standardu w rozpoznawaniu anginy paciorkowcowej. Poza wymazem istnieją również inne badania pozwalające określić etiologię anginy, w tym szybkie testy przyłóżkowe, jednak nie dają one 100% wiarygodności.

Przeczytaj również: Grzybicze zapalenie gardła – przyczyny, objawy

Czy angina bakteryjna jest zaraźliwa?

Angina bakteryjna, podobnie zresztą jak jej wirusowy odpowiednik, to choroba zakaźna. Szczepy paciorkowca ropotwórczego przenoszą się drogą kropelkową, tak więc można się nimi zarazić w wyniku bezpośredniego kontaktu z osobą chorą.

Ponadto, należy także zauważyć, że w zdrowej błonie śluzowej gardła na co dzień kolonizują się różnego typu bakterie, również paciorkowce. S. pyogenes mogą gnieździć się w nosogardzieli przez długi czas, nie wywołując przy tym żadnych objawów. Taki stan nazywa się bezobjawowym nosicielstwem i występuje szczególnie u dzieci uczęszczających do żłobków, przedszkoli i szkół oraz ich współdomowników. Mimo tego, że obecność paciorkowca jest zazwyczaj stanem biernym, u około 10-20% osób, w których florze bakteryjnej znajdują się te mikroby, dochodzi do aktywacji nosicielstwa, ujawniającego się właśnie pod postacią anginy ropnej.

To, jak długo angina bakteryjna zaraża, w dużej mierze zależy od rozpoczęcia właściwego leczenia. Po podaniu pierwszej dawki skutecznego antybiotyku chory przestaje roznosić chorobotwórcze drobnoustroje w przeciągu doby, bo paciorkowce są bardzo wrażliwe na penicylinę i jej pochodne. W przypadku niepodjęcia właściwej terapii, bakterie anginy ropnej mogą rozprzestrzeniać się nawet po ustąpieniu objawów choroby.

Jak powinna być leczona angina bakteryjna?

Biorąc pod uwagę powyższe, angina bakteryjna wymaga wdrożenia antybiotykoterapii. Lekiem pierwszego rzutu jest fenoksymetylopenicylina, gdyż, jak już zostało wspomniane, wrażliwość paciorkowców na penicylinę jest 100%. To antybiotyk, który musi być przyjmowany przez 10 dni, nawet jeśli stan zdrowia pacjenta radykalnie się poprawi. Niewypełnianie tych zaleceń może przyczynić się nie tylko do nawrotu choroby, lecz także wywołać poważne powikłania. Co więcej, naukowcy alarmują, że wszelkie nieprawidłowości w stosowaniu antybiotykoterapii obniżają skuteczność eradykacji – czyli sprawiają, że bakterie stają się odporne na podawane leki.

Poza penicyliną angina bakteryjna może być leczona również cefadroksylem lub antybiotykami z grupy makrolidów, zwłaszcza klarytromycynę i azytromycynę. Z drugiej strony, infekcja bakteryjna gardła nie może być leczona z zastosowaniem takich leków, jak: amoksycylina, amoksycylina z kwasem hialuronowym, aksetyl cefuroksymu.

Aby przyspieszyć ustąpienie uciążliwych dolegliwości anginy, oprócz właściwej antybiotykoterapii, warto wesprzeć się terapią objawową. W tym celu zalecane jest stosowanie leków przeciwbólowych, przeciwgorączkowych oraz przeciwzapalnych, jak paracetamol i ibuprofen, a także preparatów odkażających i znieczulających miejscowo, zwykle w formie aerozolu lub tabletek do ssania. Ponadto angina bakteryjna ustąpi szybciej, jeśli będzie się przyjmować dużą ilość płynów i co ważne, prowadzić oszczędny tryb życia.

Sprawdź: Czy gardło może boleć od… Sprawdzamy 11 przyczyn!

• M. Dziekiewicz, A. Radzikowski, Angina paciorkowcowa – zasady diagnostyki i leczenia, ,,Pediatria i Medycyna Rodzinna”, s. 141-149, 02.12. 2016 [dostęp 25.04.2019] [w:] ,,Polish Scientific Journals Database”. http://psjd.icm.edu.pl/psjd/element/bwmeta1.element.psjd-3ec9900f-b66d-48da-9f73-776810378846