Zapalenie gardła – przyczyny, objawy i sposoby leczenia

Zapalenie gardła – przyczyny

Określenie przyczyny (czyli etiologii) zapalenia gardła jest niezwykle istotne, ponieważ stanowi wskazówkę umożliwiającą dobór skutecznego leczenia. Inną terapię stosuje się w infekcjach wirusowych, odmienną w bakteryjnych lub grzybiczych. Najczęstsze spośród nich jest ostre wirusowe zapalenie gardła, które stanowi nawet 85 proc. wszystkich przypadków, w drugiej kolejności występują zakażenia bakteryjne, natomiast najrzadziej za zapalenie gardła odpowiadają grzyby.

Zapadalność na zapalenie gardła wiąże się bezpośrednio z zaburzeniem bądź osłabieniem układu immunologicznego. W grupie ryzyka znajdują się przede wszystkim dzieci, osoby starsze oraz ludzie cierpiący na choroby nowotworowe i autoimmunologiczne. Według danych statystycznych najwięcej pacjentów z dolegliwościami ze strony górnych dróg oddechowych zgłasza się do lekarzy w miesiącach jesienno-zimowych oraz w czasie przedwiośnia.

Drobnoustroje powodujące zapalenie gardła rozprzestrzeniają się drogą kropelkową lub pokarmową. Możemy zarazić się poprzez przebywanie w otoczeniu osób chorych lub bezobjawowych nosicieli oraz poprzez bezpośredni kontakt z zainfekowanymi przedmiotami. Ryzyko zakażenia jest duże, co sprawia, że ostre zapalenie gardła jest jednym z najczęściej występujących schorzeń spośród chorób górnych dróg oddechowych.

Rozwój zapalenia gardła

Zakażenia wirusowe wylęgają się przez około 1 do 6 dni, lecz chory zaczyna zarażać innych na ok. 2 dni przed wystąpieniem pierwszych objawów zapalenia gardła (zakaźność może utrzymywać się nawet przez 3 tygodnie po pojawieniu się objawów). W przypadku zakażenia bakteryjnego infekcja rozpoczyna się nieco szybciej, do 4 dni od wniknięcia drobnoustroju do organizmu. Pacjent przestaje zarażać po dobie od przyjęcia pierwszej dawki antybiotyku, a jeśli nie włączono antybiotykoterapii, po około tygodniu.

Zarówno objawy, jak i przebieg ostrego zapalenia gardła w dużej mierze uzależnione są od wieku, kondycji zdrowotnej oraz indywidualnych predyspozycji organizmu. Jeśli zaś chodzi o odróżnienie infekcji bakteryjnej od wirusowej, czasem możliwe jest to w oparciu o objawy kliniczne zgłaszane przez pacjenta, niekiedy konieczne jest wykonanie dodatkowych testów, np. wymazu z gardła.

Objawy ostrego wirusowego zapalenia gardła:

• pieczenie w gardle, które przeradza się w nasilony ból, utrudniający przełykanie,
• zaczerwienienie gardła,
• obrzęk błony śluzowej gardła,
• chrypka,
• kaszel,
• nieznaczne powiększenie węzłów chłonnych,
• stan podgorączkowy bądź niewysoka gorączka,
• ogólne osłabienie,
• ból głowy,
• bóle mięśniowo-stawowe,
• nieżyt nosa,
• może pojawić się także zapalenie spojówek lub afty (zależy to od rodzaju wirusa, który zaatakował pacjenta; zapalenie spojówek może wskazywać na obecność adenowirusów, zaś afty i inne zmiany zapalno-nadżerkowe są charakterystyczne dla zakażeń Herpes simplex. Zapalenie gardła o etiologii wirusowej może wywoływać około 200 różnych wirusów).

Infekcja bakteryjna zwykle ma zaś nagły początek i gwałtowniejszy przebieg niż zapalenie gardła o podłożu wirusowym. Pacjenci cierpią z powodu bardzo silnego bólu gardła, znacząco utrudniającego przełykanie i jedzenie. Często występuje ból głowy i wysoka gorączka, przekraczająca 38, a nawet 40°C – towarzyszą jej dreszcze, ogólne osłabienie i uczucie rozbicia. Gardło jest intensywnie czerwone, a na jego ścianach i migdałkach obserwuje się białawy nalot. W badaniu przedmiotowym da się zauważyć także tkliwość, bolesność oraz powiększenie węzłów chłonnych szyjnych przednich i podżuchwowych. Zazwyczaj nie występuje kaszel.

Ostre zapalenie gardła, spowodowane obecnością grzybów – najczęściej drożdżaków Candida albicans, rozwija się zazwyczaj u osób z obniżoną odpornością. Występuje ból, zaczerwienienie i obrzęk błony śluzowej, a także pojawia się charakterystyczny biały nalot. Przy grzybicy gardła występują też symptomy podobne do tych opisanych wyżej – osłabienie, brak apetytu, gorączka, powiększenie węzłów chłonnych.

Leczenie zapalenia gardła

Jak już wspomniano, aż 85% ostrych stanów zapalnych gardła ma etiologię wirusową, dlatego antybiotyki nie są skuteczne. Wyjątek stanowią infekcje wywołane wirusami z rodziny herpes (m.in wirusem opryszczki), w których stosuje się leki przeciwwirusowe.

Antybiotyk powinien być stosowany wyłącznie po rozpoznaniu zakażenia bakteryjnego, czyli w około 15 proc. przypadków. Anginę bakteryjną leczy się przede wszystkim penicyliną, chociaż można też zastosować cefalosporynę czy makrolid. Leczenie przyczynowe w formie antybiotykoterapiima na celu przede wszystkim zapobieganie poważnym powikłaniom, takim jak gorączka reumatyczna oraz zahamowanie rozprzestrzeniania się patogenów na inne osoby.

W infekcjach wirusowych podstawą jest leczenie objawowe (które w infekcjach bakteryjnych stosuje się jako uzupełnienie). Pomocne są wtedy leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, jak paracetamol czy ibuprofen. Jeśli infekcji towarzyszy nieżyt nosa, warto przyjmować doustne środki z fenylefryną, które obkurczają śluzówkę i tym samym ułatwiają oddychanie (na rynku dostępne są złożone preparaty na przeziębienie i grypę, które zawierają w swoim składzie fenylefrynę).

W podstawowych objawach zapalenia gardła znaczną ulgę niosą: aerozole, pastylki do ssania lubroztwory do płukania gardła, które zawierają w swoim składzie benzydaminę – niesteroidowy lek przeciwzapalny i przeciwobrzękowy. Zmiany chorobowe w obrębie jamy ustnej i gardła warto przemywać także przy pomocy specjalnych płukanek ziołowych, np. z szałwii, rumianku czy tymianku.

Co jeszcze może pomóc w walce z zapaleniem gardła?

• Picie dużej ilości ciepłych napojów na bazie imbiru, miodu i cytryny,
• przestrzeganie dobrze zbilansowanej diety, bogatej w naturalne antybiotyki (miód, czosnek) i produkty rozgrzewające (kurkuma),
• odpoczynek w łóżku,
• picie minimum 2-2,5 l płynów dziennie,
• zadbanie o odpowiednie nawilżenie powietrza w pomieszczeniach, w których przebywa chory z zapaleniem gardła – optymalny poziom wilgotności to 45-65 proc. (zbyt suche powietrze zwiększa ryzyko dodatkowego podrażnienia tkanek oraz hamuje regenerację istniejącego już stanu zapalnego).

Warto wspomnieć też o grzybiczym zapaleniu gardła, które co prawda zdarza się bardzo rzadko, lecz wymaga odpowiedniego leczenia. Do ustalenia skutecznego farmaceutyku przeciwgrzybiczego niezbędne jest wykonanie mykogramu, pozwalającego określić wrażliwość danego szczepu na leki. Pomocne są również wymienione wyżej środki działające objawowo oraz domowe sposoby.

• Gowin E., Horst-Sikorska W., Leczenie zapalenia gardła bez antybiotyku – czy to możliwe? [w:] artykuł poglądowy Akademii Medycyny, ,,Farmacja Współczesna”, 15.05. 2012 [dostęp 29.04.2019] https://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2016/05/201202_Farmacja_003.pdf