Nieżyt nosa – przyczyny i objawy przewlekłego kataru

Co to jest nieżyt nosa?

Na wstępie należy wyjaśnić, czym dokładnie jest nieżyt nosa. Katar (potoczne określenie nieżytu) to stan zapalny w jamie nosowej i zatokach przynosowych o różnym stopniu nasilenia i przebiegu. Zwykle powoduje niedrożność nosa, w zależności od rodzaju kataru, pacjenci skarżą się również na zwiększoną ilość wydzieliny (gęstej, rzadkiej lub wodnistej) oraz inne dolegliwości, które zostaną omówione w dalszej części artykułu. Jeśli chodzi o katar o charakterze przewlekłym, to wyróżnia się m.in.:

• alergiczny nieżyt nosa,
• niealergiczny nieżyt nosa.

Jedna z postaci niealergicznego nieżytu nosa nazwana idiopatycznym lub naczynioruchowym nieżytem nosa, występuje częściej u dorosłych kobiet – przez cały rok, w przeciwieństwie do kataru o podłożu alergicznym, który pojawia się u chorych sezonowo (np. w okresie pylenia danych gatunków roślin typu brzoza, leszczyna bądź olszyna).

Do grupy niealergicznych nieżytów nosa zalicza się też m.in.:

• polekowy nieżyt nosa,
• hormonalny nieżyt nosa,
• zanikowy nieżyt nosa (wyróżnia się pierwotny i wtórny),
• zawodowy nieżyt nosa (związany z miejscem wykonywanej pracy).
  
  

Przyczyny przewlekłego nieżytu nosa

Co zwykle jest przyczyną dokuczliwego, chronicznego kataru? Wśród głównych czynników sprawczych przewlekłego nieżytu nosa wymienia się:

• alergeny wziewne (np. roztocza kurzu domowego, grzyby, sierść psów i kotów, pyłki roślin),
• zespół dyskinezy rzęsek (tzw. zespół nieruchomych rzęsek),
• skrzywienie przegrody nosowej (i inne patologie w budowie anatomicznej),
• niektóre leki (np. na nadciśnienie tętnicze i psychotropowe),
• hormony (nieżyt nosa wywołany przez wahania stężeń hormonów dotyka przede wszystkim kobiet w ciąży, nastolatków w okresie dojrzewania oraz osób chorujących na niedoczynność tarczycy).

Objawy przewlekłego nieżytu nosa

Objawy przewlekłego nieżytu nosa mogą być łagodne, umiarkowane lub ciężkie. Chorzy obserwują u siebie wyciek wydzieliny z nosa (przy katarze alergicznym jest ona wodnista), świąd oraz upośledzenie zmysłu węchu. Do innych objawów niejednokrotnie towarzyszących chronicznemu katarowi zalicza się m.in.:

• kaszel (ponieważ wydzielina spływa po tylnej ścianie gardła, podrażniając ją),
• kichanie,
• ból głowy,
• łzawienie i zaczerwienienie spojówek (zwłaszcza przy nieżycie alergicznym),
• obniżony nastrój,
• ogólne osłabienie,
• zmniejszone łaknienie.

Leczenie przewlekłego nieżytu nosa

Jak leczyć chroniczny nieżyt nosa? Aby móc zastosować skuteczną terapię, należy najpierw rozpoznać przyczynę uporczywego kataru, konieczna jest więc wizyta u lekarza specjalisty (laryngologa). By skutecznie wyleczyć niealergiczne nieżyty nosa, należy wyeliminować czynniki je wywołujące, czyli np. konkretne leki, czy substancje drażniące śluzówkę nosa. Oczywiście najtrudniej leczyć nieżyt nosa o nieznanej etiologii, gdzie leczenie przyczynowe może być niemożliwe.

Na aptecznych półkach znajdują się zarówno leki na nieżyt nosa działające miejscowo, jak i ogólnie. Są to m.in.:

• kortykosteroidy podawane donosowo,
• leki obkurczające śluzówkę podawane donosowo lub doustnie.

W przypadku alergicznego nieżytu nosa zaleca się, oprócz sterydów, leki przeciwhistaminowe II generacji, które w przeciwieństwie do ich poprzedników (leków I generacji) nie powodują senności czy problemów z koncentracją. Konieczne jest także unikanie kontaktu z alergenami. W razie braku efektów terapii wprowadza się tzw. odczulanie chorego. Należy mieć świadomość, że immunoterapia alergenowa trwa 3-5 lat, wymaga od chorego cierpliwości, regularnego przyjmowania zastrzyków podskórnych z niewielką dawką alergenu (niestety, ta terapia nie daje 100% pewności, że katar sienny nie powróci).

Co istotne, należy zachować ostrożność w przypadku popularnych kropli na katar zawierających ksylometazolinę bądź oksymetazolinę i nie stosować ich dłużej niż kilka dni, gdyż regularne aplikowanie preparatu uszkadza błonę śluzową nosa i może doprowadzić do tzw. polekowego nieżytu nosa. Jak to możliwe? Otóż krople powodują mocne zwężenie naczyń krwionośnych i chroniczny katar faktycznie ustępuje, ale tylko na czas działania środka. Wskutek częstej aplikacji kropli, śluzówka traci zdolność fizjologicznego obkurczania się i powraca uczucie zatkanego nosa, a chory znów wprowadza do nosa krople, aby zlikwidować objawy (powstaje swego rodzaju błędne koło).

Przeczytaj również: Kaszel mokry – nie lekceważ tego objawu!

Domowe sposoby na przewlekły nieżyt nosa

W wielu przypadkach warto wspomóc kurację farmakologiczną naturalnymi metodami. Jak leczyć chroniczny katar domowymi sposobami?

Dobrym sposobem na niedrożny, zatkany nos jest płukanie jego jam wodą morską w sprayu (dostępna w każdej aptece). Przy gęstym katarze warto też stosować irygacje nosa i zatok z użyciem izotonicznej soli fizjologicznej przy pomocy dostępnych bez recepty gotowych zestawów. Jakie zioła na nieżyt nosa można stosować? Mięta, tymianek, rumianek i pokrzywa mogą przynieść choremu ulgę i pomóc w udrożnieniu zatkanych jam nosowych (wystarczy podczas inhalacji dodać do wody kilka kropel ziołowego olejku). Jeśli wydzielina jest gęsta, a chory ma uczucie zatkanego nosa, może wdychać chrzan, czosnek lub cebulę.

Picie dużej ilości płynów pomoże w rozrzedzeniu gęstej wydzieliny, dzięki czemu nos szybciej się oczyści. Sprawdzonym, naturalnym preparatem na katar jest maść majerankowa (można stosować ją nie tylko u dorosłych, lecz także u dzieci). Majeranek to drogocenne zioło, które ma działanie ściągające i przeciwzapalne, a ponadto skutecznie łagodzi obrzęk błony śluzowej nosa. Maść przyspiesza też gojenie się ran, w tym podrażnionego naskórka w okolicach nosa. Wystarczy położyć cienką warstwę preparatu pod nosem i powtarzać czynność kilka razy dziennie. Imbir również skutecznie łagodzi dolegliwości ze strony górnych dróg oddechowych i może przynieść ulgę przy uporczywej dolegliwości, jaką jest katar. Wystarczy pokroić go w plasterki i dodać do gorącej herbaty.

Kolejną naturalną metodą walki z nieżytem jest aromaterapia – olejki eteryczne (np. eukaliptusowy, miętowy, sosnowy, lawendowy) rozrzedzają wydzielinę, ułatwiają oddychanie i mają działanie przeciwbakteryjne. Wystarczy dodać kilka kropel do nawilżacza powietrza lub skropić chusteczkę, którą należy przykładać pod nos w ciągu dnia. Istotne jest też spanie w odpowiedniej pozycji – najkorzystniej ułożyć się w taki sposób, aby głowa była lekko uniesiona (gdy głowa jest wyżej niż tułów, wydzielina może swobodniej spływać, dzięki czemu choremu łatwiej się oddycha).

W czasie kataru nie można zapominać też o zdrowym odżywianiu i stosowaniu zbilansowanej diety, bogatej w mikroelementy i witaminę C, która wzmacnia układ immunologiczny. Warto zadbać również o jakość powietrza w domu – nie powinno być suche (przydatny może okazać się nawilżacz powietrza lub mokre ręczniki położone na grzejnikach w okresie grzewczym).

Podsumowując, chcąc skutecznie walczyć z chronicznym nieżytem nosa, należy przede wszystkim poznać konkretną przyczynę dokuczliwych objawów. Jeśli domowe sposoby nie przyniosą żadnych efektów, a dolegliwości nie ustaną bądź ulegną nasileniu, konieczna jest wizyta u lekarza pierwszego kontaktu lub najlepiej specjalisty, czyli laryngologa.

Na koniec warto wspomnieć, że bagatelizowanie przewlekłego nieżytu nosa prowadzi do wielu nieprzyjemnych dla pacjenta powikłań zdrowotnych, takich jak polipy, zapalenie gardła, zapalenie zatok przynosowych, nawracające zapalenie ucha środkowego (w konsekwencji niedosłuch), zwiększone ryzyko zaostrzeń astmy, czy na stałe upośledzony węch. Wymienione powikłania wymagają nierzadko długiego i nie zawsze efektywnego leczenia.

Zobacz także: Suchy kaszel i drapanie w gardle – jak radzić sobie z uciążliwymi objawami?