Suchy kaszel i drapanie w gardle – jak radzić sobie z uciążliwymi objawami?

Co warto wiedzieć o kaszlu?

Kaszel, jako jeden z podstawowych fizjologicznych odruchów, może pojawić się w wielu różnych sytuacjach. Przede wszystkim ma skutkować osłabieniem czynników, które w danym momencie drażnią tkanki dróg oddechowych. Sygnały o dyskomforcie i zaburzeniu prawidłowej pracy danych narządów mogą płynąć z receptorów umiejscowionych m.in. w gardle, oskrzelach czy krtani. 

Kaszel to najczęściej akt mimowolny, chociaż możemy go także wywołać (ciało uczy się zarówno na poziomie nieświadomym, jak i świadomym, że to pomocna reakcja). Polega na wytężonym, nagłym wyrzucie powietrza, które jest głęboko zaczerpnięte z dolnych dróg oddechowych. Należy przy tym pamiętać, że może przybierać różne rodzaje, a ich podział i prawidłowe rozpoznanie odgrywają istotną rolę w procesie diagnostycznym.

Rodzaje kaszlu

1. Czas trwania:

• ostry – trwa do 3 tygodni (najczęściej przyczyną są infekcje wirusowe, tj. przeziębienia),
• przewlekający się – trwa od 3 do 8 tygodni (w dużej większości przypadków to kaszel poinfekcyjny),
• przewlekły – trwa powyżej 8 tygodni (może wiązać się np. z astmą, refluksem żołądkowo-przełykowym czy też czynnikami psychogennymi).

2. Charakter kaszlu

• produktywny – to tzw. kaszel mokry, który pozwala wykrztusić wydzielinę zalegającą w drogach oddechowych,
• nieproduktywny – nazywamy go inaczej suchym, w jego trakcie nie dochodzi do odkrztuszania plwocin.

Przyczyny kaszlu

Kaszel jest objawem nieswoistym, co oznacza, że może świadczyć o bardzo różnych schorzeniach. Kaszel mokry może być symptomem zakażeń układu oddechowego, np. bakteryjnego zapalenia oskrzeli. Jeśli zaś chodzi o kaszel suchy, może wiązać się z:

• zapaleniem krtani (często towarzyszy mu także chrypka),
• początkiem infekcji,
• alergią,
• astmą,
• chorobami śródmiąższowymi płuc,
• niewydolnością serca,
• ciałem obcym w drogach oddechowych,
• skutkami ubocznymi stosowania niektórych leków.

W postawieniu prawidłowej diagnozy ważne jest przyglądanie się także innym, towarzyszącym kaszlowi symptomom. Jeżeli to drapanie w gardle, można rzeczywiście podejrzewać infekcję wirusową, która jest najczęstszym źródłem kaszlu. Co istotne, jest to najdłużej utrzymujący się objaw przeziębienia. Warto jednak wymienić także inne przyczyny podrażnień górnych dróg oddechowych, które mogą powodować jednocześnie suchy kaszel i drapanie w gardle:

• palenie papierosów,
• oddychanie zanieczyszczonym powietrzem, np. dymem papierosowym czy kurzem,
• przebywanie w pomieszczeniach o suchym powietrzu,
• przebywanie w klimatyzowanych pomieszczeniach (wiąże się to właśnie m.in. z suchym powietrzem, ale też ryzykiem zanieczyszczenia klimatyzacji grzybami i bakteriami),
• nadmierne przeciążenie narządów głosu – np. w związku z pracą nauczycieli, lektorów, dziennikarzy, aktorów etc.,
• zbytnie przesuszenie organizmu, np. spowodowane odwodnieniem.

Wszystkie wymienione tu czynniki powodują przesuszenie błon śluzowych gardła, co oprócz dyskomfortu, który może objawiać się właśnie drapaniem w gardle i suchym kaszlem, może też znacznie zwiększać ryzyko poważniejszych infekcji. Brak odpowiedniego nawilżenia tkanek gardła wiąże się z osłabioną barierą ochronną przeciwko różnego rodzaju patogenom. Co więcej, może przeistoczyć się także w stan przewlekły.

Sprawdź również: Przeziębienie – leczenie, objawy, jak długo trwa?

Jak leczyć suchy kaszel?

Odpowiednie i skuteczne leczenie suchego kaszlu zależy przede wszystkim od prawidłowego rozpoznania jego przyczyny. Jeżeli są to czynniki środowiskowe, należy je wyeliminować. Jeśli to skutki uboczne leków, można wspólnie ze specjalistą rozpatrzyć znalezienie zamienników. Jeżeli zaś wiąże się to z przeziębieniem, należy zająć się leczeniem objawowym (w przypadku zakażenia wirusowego nie jest wymagana antybiotykoterapia).

Ogólne zasady

Niezależnie od tego, czy borykasz się z infekcją, czy jest to przesuszenie gardła spowodowane np. pracą głosem, należy zastosować się do kilku podstawowych wskazówek. Co ważne, są one także działaniami prewencyjnymi, co oznacza, że jeśli chcemy uchronić się przed uciążliwymi problemami, takimi jak chociażby kaszel, powinniśmy się wszyscy do nich stosować.

Po pierwsze, należy ograniczyć kontakt z substancjami podrażniającymi i wysuszającymi tkanki. Jest to np. dym papierosowy, różnego rodzaju chemikalia czy też alkohol. Po drugie, oszczędzajmy głos. Owszem, jest to znaczące przede wszystkim dla osób, które na co dzień go nadużywają, ale pomaga również w przypadku infekcji i pozwala szybciej zregenerować tkanki. Po trzecie, dbaj o odpowiednie nawilżenie powietrza w pomieszczeniach, w których przebywasz. Niekiedy spada ono nawet poniżej 30 proc. wilgotności, a optymalny wynik dla naszych organizmów to około 45-65 proc. Warto pamiętać o regularnym wietrzeniu pomieszczeń, a jeśli jest taka potrzeba, także o dodatkowych nawilżaczach. Coś, co jest szczególnie ważne, to także odpowiednie nawodnienie. Płyny pomagają nie tylko nawilżać nasze ciała (które w większości składają się z wody, w związku z czym przesuszenie wpływa na spadek całościowego funkcjonowania), lecz także oczyścić je z toksyn. Dorosłe osoby powinny wypijać około 2-2,5 l płynów dziennie – w trakcie infekcji jest to koniecznością.

Domowe sposoby na łagodzenie suchego kaszlu i problemów z gardłem

• Inhalacje solą fizjologiczną

Sól fizjologiczna jest roztworem, który ma m.in. działanie nawilżające. Znajdziemy ją w każdej aptece. Jeśli posiadamy sól fizjologiczną w ampułkach, pamiętajmy, że jest ona przeznaczona do jednorazowego użycia. Możemy wykorzystać ją w każdym rodzaju inhalatora.

Warto wspomnieć także o tradycyjnej inhalacji. W jej przypadku możemy wykorzystać sól kuchenną (niejodowaną). Pochylając się nad naczyniem z gorącą wodą i dodaną solą – 1 łyżka na 1 litr – wdychamy leczniczą parę (aby zapobiec jej uwalnianiu, możemy przykryć głowę np. ręcznikiem). Zabieg powinien trwać około 10 minut i być powtarzany 2 razy dziennie.

• Olejki eteryczne na noc

Jeśli kaszel jest dokuczliwy szczególnie w nocy, warto przed snem nasączyć wazelinę olejkiem eterycznym, a następnie natrzeć nią klatkę piersiową. Jakie olejki poleca się w problemie kaszlu? Jest to m.in. olejek eukaliptusowy oraz sosnowy. W aptece dostaniesz też olejki będące mieszanką różnych ziół i innych roślin. Pamiętaj jednak, że niektóre z nich mogą mieć przeciwwskazania do stosowania. Nie wszystkich powinny używać np. kobiety w ciąży czy dzieci. Warto więc skonsultować dany olejek z farmaceutą.

• Miód

Badania wskazują, że miód łagodzi kaszel nocny lepiej niż placebo, a takie właśnie działanie często przypisuje się tzw. domowym sposobom leczenia. Miód ma zaś cały szereg walorów terapeutycznych – cechują go właściwości przeciwzapalne, przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, ale także regenerujące, nawilżające, łagodzące oraz przeciwkaszlowe.

• Napój z miodu, masła i mleka – mleko podgrzewamy do temperatury pokojowej (pamiętaj, że zbyt gorące zabije właściwości lecznicze miodu), a następnie dodajemy do niego łyżkę miodu i łyżeczkę masła. Całość mieszamy do całkowitego rozpuszczenia się składników i wypijamy małymi łykami. Co istotne, tłuszcz zawarty w maśle osiądzie na tkankach gardła, dzięki czemu stworzy swego rodzaju warstwę ochronną, ułatwiającą regenerację podrażnień.
• Miód jako dodatek do herbaty, wody lub wody z cytryną – nie dodajemy do wrzątku.
• W formie „pastylek do ssania” – nabieramy na łyżeczkę miód i ssiemy go aż do całkowitego rozpuszczenia. Działa niczym pastylki do ssania, co pozwala na dłuższy kontakt miodu z osłabionymi miejscami.

Przeczytaj także: Miód na przeziębienie – czy faktycznie działa?

Leki pomocne w walce z suchym kaszlem

Na suchy kaszel można zastosować leki stworzone na bazie levodropropizyny (znosi skurcz oskrzeli), kodeiny (uwaga na duży potencjał uzależniający), dekstrometorfanu czy butamiratu (on także wykazuje niewielkie właściwości rozkurczające oskrzela). Co ważne, nie są to substancje uniwersalne, co oznacza, że nie powinniśmy stosować ich w przypadku kaszlu mokrego. Zatrzymałoby to odkrztuszanie wydzieliny, czego konsekwencje mogłyby być bardzo poważne.

Biorąc zaś pod uwagę leczenie przeziębienia, którego składową nieraz jest właśnie kaszel i drapanie w gardle, polecane są leki o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Na gardło pomocne są pastylki do ssania czy aerozole, które nawilżą i miejscowo znieczulą ból. Należy jednak pamiętać, że jeśli tego typu leczenie nie przynosi poprawy, stan się pogarsza lub dochodzą kolejne niepokojące symptomy, powinniśmy skonsultować się z lekarzem.

Przeczytaj również: Kaszel suchy – objawy i leczenie

• Doniec, Z., Mastalerz-Migas, A., Krenke, K., Mazurek, H., Bieńkowski, P., Rekomendacje postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w kaszlu u dzieci dla lekarzy POZ, Lekarz POZ 2016; 4: 305-321 [dostęp: 24.06.2019] http://www.mlodzilekarzerodzinni.pl/wp-content/uploads/2018/06/Wytyczne-kaszel-u-dzieci.pdf
• Gładysz, J., Grzesiak, A., Nieradko-Iwanicka, B., Borzęcki, A., Wpływ zanieczyszczenia powietrza na stan zdrowia i spodziewaną długość życia ludzi, Probl Hig Epidemiol 2010, 91(2): 178-180 [dostęp 24.06.2019] http://www.phie.pl/pdf/phe-2010/phe-2010-2-178.pdf
• Jarosz, M., Rychlik, E., Szponar, L., Wierzejska, R., (2012) Woda i elektrolity [w:] ,,Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja” [dostęp 24.06.2019] https://pe.szczecin.pl/files/08EF73512B8047E1BBC0F05F3BF0A598/Normy%20Zywienia%20Nowelizacja%20IZZ%202012.pdf#page=143
• Ptak, K., Cichocka-Jarosz, E., Kwinta, P., Kaszel przewlekły u dzieci, Developmental Period Medicine, 2018; XXII, 432 [dostęp: 24.06.2019] http://www.medwiekurozwoj.pl/articles/2018-4-6.pdf