Zapalenie krtani – przyczyny, objawy i sposoby leczenia

Zapalenie krtani – podstawy

Krtań jest narządem, który na zewnątrz łatwo można dostrzec gołym okiem – tworzy charakterystyczną wyniosłość na szyi (wyraźną u mężczyzn – tzw. ,,jabłko Adama”). Krtań składa się z dwóch ważnych elementów: fałdów głosowych i szpary głośni. Pierwsze z nich potocznie nazywamy strunami głosowymi – to parzysta, zdolna do drgań struktura. Fałdy mogą się od siebie oddalać i zbliżać, co pozwala odpowiednio rozwierać i zwierać szparę głośni, która jest najwęższym elementem krtani i znajduje się pomiędzy fałdami. Obie te części tworzą głośnię, bez której nie byłyby możliwe oddychanie oraz fonacja. Wszelkie zaburzenia w obszarze krtani mogą objawiać się trudnościami właśnie w tych podstawowych dla człowieka czynnościach.

Kto jest najbardziej narażony na zapalenie krtani? Najmłodsi, zwłaszcza pacjenci w wieku 3-6 lat. Zwiększone ryzyko wystąpienia zapalenia krtani u dziecka wiąże się, po pierwsze, z niedojrzałością układu odpornościowego. Po drugie, występują różnice w budowie anatomicznej oraz położeniu krtani u dzieci i dorosłych. U dzieci występuje zwiększone ryzyko obrzęków, a światło krtani jest węższe od tego obserwowanego u dorosłych. To oznacza, że nawet niewielki obrzęk może dać intensywne i nagłe objawy (mowa przede wszystkim o zaburzeniach oddychania, które są największym zagrożeniem związanym z zapaleniem krtani).

Rodzaje i przyczyny zapalenia krtani

Nazwa ,,zapalenie krtani” obejmuje kilka różnych stanów chorobowych, które mogą mieć odmienne przyczyny, przebieg i rokowania. Z jednej strony zapalenie krtani może być łagodnym, wręcz niezauważalnym przez chorego dyskomfortem, z drugiej może wywołać ostrą niewydolność oddechową, wymagającą natychmiastowego leczenia. Konsultacji medycznej zdecydowanie należy poddać następujące rodzaje zapalenia krtani:

• podgłośniowe zapalenie krtani – to najczęściej spotykana forma choroby, którą inaczej określa się jako krup wirusowy [ang. croup – podgłośniowe zapalenie krtani]. Przyczyną jej wystąpienia są wirusy, a zwłaszcza wirusy grypy, paragrypy, RSV oraz adenowirusy. Rozwojowi infekcji sprzyjają m.in. warunki atmosferyczne, co sprawia, że najwięcej zachorowań obserwuje się w okresie jesienno-zimowym (szczególnie sprzyjają temu częste i szybkie zmiany temperatury). Biorąc pod uwagę fakt, że to infekcja o etiologii wirusowej, zwykle nie ma konieczności podawania antybiotyków;

• zapalenie nagłośni (inaczej nadgłośniowe zapalenie krtani) – jest dość rzadką, aczkolwiek bardzo niebezpieczną chorobą, ponieważ przebiega zwykle z nagłą niedrożnością dróg oddechowych, co może prowadzić do niewydolności oddechowej, zagrażającej życiu pacjenta. Za infekcję tego typu odpowiadają bakterie, głównie Haemophilus influenzae typu b (Hib) lub Streptococcus pneumoniae.

Zapalenia krtani różnicuje się również ze względu na czas trwania choroby. Gdy mamy do czynienia z postacią ostrą, objawy utrzymują się do około 3 tygodni. Powyżej tego okresu mówimy o stanie przewlekłym. Może dojść do niego m.in. z powodu nieleczonego ostrego zapalenia krtani, niewyeliminowania czynników drażniących oraz dodatkowego nadwyrężania narządu głosu. Najczęściej jednak przewlekłe zapalenie krtani rozwija się powoli i początkowo może nie wywoływać niepokoju. Kiedy jednak objawy nie ustępują, głównie chrypka, należy poddać się specjalistycznej diagnostyce.

Co zwiększa ryzyko wystąpienia zapalenia krtani?

• Czynniki drażniące – palenie papierosów (czynne lub bierne), alkohol, chemikalia (farby, lakiery czy pestycydy), zanieczyszczenia powietrza etc.;
• nieprawidłowości w budowie anatomicznej – związane np. z przerostem migdałka gardłowego czy skrzywieniem przegrody nosa, co wymusza konieczność oddychania przez usta. Skutkuje to przesuszeniem błony śluzowej górnych dróg oddechowych i większym ryzykiem wielu infekcji (nie tylko zapalenia krtani, lecz także np. zapalenia migdałków podniebiennych czy oskrzeli);
• uszkodzenia mechaniczne – np. podczas intubacji;
• przeciążenia narządu głosu – związane np. z wykonywanym zawodem (w grupie ryzyka znajdują się m.in. nauczyciele, aktorzy, konferansjerzy);
• refluks żołądkowo-przełykowy – w tym przypadku przeważnie mamy do czynienia z formą przewlekłego zapalenia krtani, ponieważ cofający się z żołądka kwas solny nieprzerwanie podrażnia tkanki;
• w przypadku przewlekłego zapalenia krtani ryzyko zachorowania mogą zwiększać też inne nawracające infekcje, np. przewlekłe zapalenie zatok, co wiąże się ze spływającą do gardła i tym samym drażniącą krtań wydzieliną.

Poznaj objawy zapalenia krtani

Warto skupić się przede wszystkim na zapaleniu krtani, którego przyczyną są wirusy, ponieważ z tą chorobą mamy do czynienia najczęściej. Objawia się:

• chrypką – głos staje się słaby, matowy, załamujący się. Wszystko dzieje się w związku z obrzękiem fałdów głosowych, co zwęża przestrzeń potrzebną do prawidłowego przepływu powietrza (przepływ w obrębie głośni staje się wtedy turbulentny). W przebiegu przewlekłego stanu zapalnego chrypka najsilniej występuje w godzinach porannych;
• „szczekającym”, suchym kaszlem;
• stridorem – tzw. świszczącym oddechem;
• może pojawić się podwyższona temperatura (lecz nie musi);
• choremu mogą towarzyszyć trudności z przełykaniem.

Zwykle zapalenie krtani rozpoczyna się od klasycznych objawów przeziębieniowych, związanych ze stanem zapalnym nosa i gardła. Symptomy świadczące o zapaleniu krtani dołączają zazwyczaj kilka dni później. Podczas opisywanej tu choroby nie zawsze musi pojawiać się ból gardła.

W przypadku zakażeń bakteryjnych przebieg choroby jest gwałtowniejszy i występuje nagle. Gorączka jest wysoka, pojawiają się problemy z mówieniem i oddychaniem, które powinny skłonić do pilnej konsultacji lekarskiej – mogą wymagać natychmiastowej interwencji.

Leczenie zapalenia krtani – co musisz wiedzieć?

Rozpoznanie zapalenia krtani stawia się zwykle na podstawie zgłaszanych przez pacjentów objawów. W przypadku wątpliwości, lekarz rodzinny może skierować chorego na dodatkową wizytę u laryngologa. Konieczne mogą być też badania mikrobiologiczne, określające rodzaj obecnego w organizmie drobnoustroju.

• Ogólne zasady – stosuj je zawsze

Niezależnie od przyczyny zapalenia krtani, należy ograniczyć kontakt z substancjami, które mogą dodatkowo podrażniać tkanki, np. z dymem papierosowym czy alkoholem. Powinno się także oszczędzać narząd głosu – jak najmniej mówić, nie krzyczeć.

Ważne jest również środowisko, w którym przebywa chory, co wiąże się m.in. z wilgotnością otaczającego go powietrza – optymalna wynosi 45-65 proc. W jej utrzymaniu pomagają nawilżacze powietrza, wietrzenie pomieszczeń czy domowe metody, np. rozwieszanie mokrych ręczników na kaloryferach.

• Leczenie farmakologiczne

Ponieważ za większość przypadków zapalenia krtani odpowiadają wirusy, nie ma zwykle konieczności antybiotykoterapii – stosuje się ją w głównie w przypadku infekcji bakteryjnych. W trakcie walki z chorobą wirusową skupiamy się przede wszystkim na łagodzeniu objawów. Jeśli więc pojawia się gorączka i ból, można przyjmować paracetamol lub ibuprofen.

Domową apteczkę należy zaopatrzyć także w pastylki do ssania, aerozole, roztwory do płukania gardła czy też środki do inhalacji, które zadziałają przeciwzapalnie, pomogą nawilżyć gardło i zmniejszyć jego obrzęk (co jest szczególnie pomocne w przypadku opisywanej tu choroby). Wsparcie mogą przynieść również domowe sposoby na zapalenie krtani, np. płukanki gardła z roztworu sody oczyszczonej – działają antyseptycznie, przeciwzapalnie, zmniejszają opuchliznę.

Nawet jeśli dolegliwości ze strony krtani nie są silne, nie wolno ich ignorować! Utrzymujący się stan zapalny może prowadzić do powstawania torbieli, guzków i polipów na fałdach głosowych, co może trwale zaburzać emisję głosu i wiązać się z koniecznością leczenia operacyjnego.

• Pod red. Śliwińska-Kowalska, M., Niebudek-Bogusz, E., (2009) Rehabilitacja zawodowych zaburzeń głosu. Poradnik dla nauczycieli. Łódź: Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera [dostęp: 15.02.2020] https://www.fuw.edu.pl/~radek/emisjaglosu.pdf
• Ślączka, K. i wsp., Zapalenia krtani o ciężkim przebiegu u dzieci, Nowa Pediatria 2015; 19(1): 9-14 [dostęp: 15.02.2020] http://www.nowapediatria.pl/wp-content/uploads/2015/05/np_2015_009-014.pdf
• Ślączka, K., Zawadzka-Głos, L., Stany zagrożenia życia w ostrych zapaleniach krtani u dzieci – ocena epidemiologii i postępowania, Nowa Pediatria 1/2014 [dostęp: 15.02.2020] http://www.nowapediatria.pl/wp-content/uploads/2014/10/np_2014_008-014.pdf