30 lipca 2019

Kaszel mokry – nie lekceważ tego objawu!

Co warto wiedzieć o kaszlu?

W czasie walki z infekcją kaszel zaczyna przybierać na częstotliwości, a towarzyszyć może mu dodatkowo wydzielina – jej pojawienie się świadczy o wystąpieniu kaszlu mokrego. Często jest lepka i gęsta, przez co usuwanie staje się utrudnione (rzęski nie są w stanie prawidłowo pracować). Co ważne, jeżeli wydzielina ma związek z zakażeniem bakteryjnym, może przybierać różne barwy – żółta, brunatna, zielona. Bardzo często jest to istotna wskazówka w procesie diagnostycznym. Biorąc zaś pod uwagę kaszel suchy, nie wiąże się on z odkrztuszaniem plwociny.

Przyglądając się więc kaszlowi bliżej, możemy różnicować go ze względu na:

czas trwania: ostry (do 3 tygodni), przewlekający się (3-8 tygodni) i przewlekły (powyżej 8 tygodni),
charakter: produktywny (mokry) i nieproduktywny (tzw. suchy kaszel).

Oba te czynniki odgrywają ważną rolę podczas wywiadu oraz badania lekarskiego, które to pozwalają nie tylko postawić odpowiednie rozpoznanie, lecz także wybrać skuteczną metodę leczenia. Jeśli podstawowym źródłem infekcji jest wirus, oznacza to terapię objawową. W przypadku bakterii konieczne jest zaś dodatkowe zastosowanie antybiotyku.

Co ważne, kaszel mokry może wystąpić zarówno w formie ostrej, jak i przewlekłej, w której jest typowy m.in. dla rozstrzenia oskrzeli czy też mukowiscydozy. W takim wypadku konieczne mogą okazać się dodatkowe badania, w których podstawą jest RTG klatki piersiowej (są to także m.in. badania czynnościowe układu oddechowego, testy alergologiczne czy też tomografia komputerowa klatki piersiowej).

Przeczytaj także: Problemy z gardłem: uczucie suchości i drapania

Wydzielina w kaszlu mokrym

Wspomniana wcześniej barwa wydzieliny pomaga ustalić, do jakiego zakażenia układu oddechowego doszło.

Plwocina ropna, która przybiera żółtą lub zielonkawą barwę, świadczy o zakażeniu bakteryjnym – konieczne jest zgłoszenie się do lekarza (może być to m.in. zakażenie zatok przynosowych, ropne zapalenie oskrzeli, a nawet płuc).
Biaława wydzielina, która jest gęsta, lepka i pojawia się przeważnie w godzinach porannych, może wiązać się z przewlekłym zapaleniem oskrzeli.
Plwocina, w której znajduje się krew, może świadczyć o bakteryjnym zapaleniu płuc, gruźlicy czy nawet nowotworze płuc.
Jeżeli w odkrztuszanej wydzielinie znajdują się czopy lub grudki, może być to symptomem zakażenia grzybiczego lub też mukowiscydozy.

Jak leczyć mokry kaszel?

Leczenie kaszlu produktywnego ma na celu ułatwienie usuwania zbyt dużej ilości wydzieliny, a także normalizację procesu wydzielania śluzu, do którego dochodzi w drogach oddechowych. Pomagają w tym leki mukoaktywne, które możemy podzielić na kilka grup. Wiele z niżej wymienionych leków ma kilka mechanizmów działania, stąd podział ten ma charakter umowny. Możemy wyróżnić:

leki sekretolityczne (wykrztuśne) – wpływają na nawodnienie oraz zwiększenie objętości wydzieliny, przy tym także zmniejszają jej lepkość, co znacznie ułatwia wydalanie plwociny z organizmu. Leki tego typu mogą działać także poprzez podrażnienie nerwu błędnego (droga odruchowa). Należą do nich np. inhalacje soli hipertonicznej i gwajafenazyna;

mukoregulatory – to środki wpływające normalizująco na wydzielanie śluzu – przywracają prawidłowy skład i ilość wydzieliny. Najsilniejsze działanie ma w tym zakresie karbocysteina, ale właściwości mukoregulujące wykazują również leki z innych grup m.in. glikokortykosteroidy, makrolidy i leki antycholinergiczne;

leki mukolityczne – redukują lepkość wydzieliny, działają głównie przy pomocy grupy sulfhydrylowej (wolnej – np. acetylocysteina, karbocysteina lub też zablokowanej – erdosteina, która odznacza się również działaniem mukoregulującym oraz pozytywnie wpływa na transport rzęskowy);

leki mukokinetyczne – działają stymulująco na pracę rzęsek, dzięki czemu ułatwiony staje się transport śluzowo-rzęskowy, a przyleganie śluzu jest osłabione. Przykładem takich leków jest bromheksyna, cechująca się również właściwościami mukolitycznymi oraz wykrztuśnymi, czy też ambroksol (dodatkowo ma on też działanie mukolityczne, skraca również czas trwania kaszlu oraz wpływa na zmniejszenie stanu zapalnego w drogach oddechowych).

Należy przy tym pamiętać, że leki mają swoje ograniczenia i nie każdy może z nich korzystać. Jeśli chodzi o preparaty mukoaktywne, nie powinny stosować ich osoby mające zmniejszoną zdolność odkrztuszania czy osoby mające znaczne zwężenie dróg oddechowych. Zatem nawet jeżeli dany lek jest bez recepty, najlepiej skonsultować jego używanie z lekarzem (lub farmaceutą) oraz dokładnie przeczytać ulotkę.

Co ważne, w przypadku kaszlu mokrego nie można stosować leków, które wykazują ośrodkowe działanie przeciwkaszlowe, jak np. kodeina. Z powodzeniem są stosowane w walce z kaszlem suchym, jeśli jednak mamy do czynienia z kaszlem produktywnym, wykrztuszanie wydzieliny mogłoby zostać zablokowane. Skutkiem może być wtedy nie tylko przedłużenie czasu trwania infekcji, lecz także poważne powikłania, ponieważ zalegająca wydzielina jest znakomitą bazą do rozwoju i namnażania się bakterii.

Zobacz również: Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej

Domowe sposoby na kaszel – zioła

Fitoterapia, czyli ziołolecznictwo, to gałąź medycyny i farmakologii, stąd też należy podejść poważnie do tego typu leczenia. Należy jednak pamiętać, że mimo iż preparaty ziołowe są bardzo powszechnie stosowane, to wartość badań naukowych udowadniających ich skuteczność jest ograniczona. Które naturalne środki można stosować w przypadku kaszlu?

Jeżówka purpurowa – większość badań dotyczących jeżówki odnosiło się do różnych objawów przeziębienia, nie tylko kaszlu. Postuluje się m.in. działanie immunostymulujące, przeciwwirusowe, przeciwzapalne czy też przeciwgrzybicze.

Jeżówkę purpurową znajdziemy pod postacią herbatek, ale też w formie tabletek, soków, syropów czy maści.

Tymianek – jest jednym z ziół, które najlepiej sprawdzają się w przypadku problemów z układem oddechowym, z czego wynika jego obecność w składzie wielu profesjonalnych preparatów farmakologicznych. Istotne są pod tym kątem jego właściwości antybakteryjne, rozkurczające i mukoaktywne.

Bez czarny – ma zastosowanie zarówno w walce z istniejącą już infekcją, jak i w profilaktyce. Najczęściej spotkamy ją w formie herbatek, w skład których wchodzą suszone owoce oraz kwiaty bzu czarnego. Zrobiony z nich napar można stosować zarówno w formie napoju, jak i płukanek na gardło czy inhalacji. Przypisuje się mu nie tylko działanie wykrztuśne, lecz także przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, antyoksydacyjne etc.

Kluczowe zasady

Pamiętaj, że podstawą skutecznego leczenia jest prawidłowo postawiona diagnoza. W przypadku kaszlu mokrego, szczególnie gdy plwociny przybierają zmienioną barwę, niewątpliwie należy zasięgnąć porady lekarskiej. Przy czym, jeżeli wdrożona będzie antybiotykoterapia, nie oznacza to, że konieczne przestaje być stosowanie metod łagodzących objawy. Wyżej wymienione domowe sposoby, jak i specjalistyczne leki, stanowią bazę. Nie można jednak zapominać także o zasadach, którymi wszyscy powinniśmy kierować w trakcie walki z infekcją – niezależnie od jej rodzaju.

Po pierwsze, odpowiednie nawodnienie, które jest szczególnie istotne w przypadku przyjmowania leków mukoaktywnych (minimum 2-2,5 l płynów dziennie). Po drugie, troska o prawidłowe nawilżenie powietrza. Optymalna wilgotność dla naszych organizmów to 45-65 proc., co powinniśmy mieć pod stałą kontrolą. Korzystnie wpływa to na nawilżenie tkanek, a co za tym idzie, także szybszą regenerację organizmu, który w trakcie walki z mokrym kaszlem niewątpliwie potrzebuje naszego wsparcia.

Przeczytaj również: Przewlekłe zapalenie gardła – jak leczyć?

Doniec Z, Mastalerz-Migas A, Krenke K, Mazurek H, Bieńkowski P. Rekomendacje postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w kaszlu u dzieci dla lekarzy POZ. Lekarz POZ. 2016;2(4):305-321 [dostęp: 17.07.2019] http://www.mlodzilekarzerodzinni.pl/wp-content/uploads/2018/06/Wytyczne-kaszel-u-dzieci.pdf
From, S., Miejsce acetylocysteiny w leczeniu kaszlu u dzieci i dorosłych, Lekarz POZ. 2017;3(1):55-59 [dostęp: 17.07.2019] https://pdfs.semanticscholar.org/de3a/bbdb258fd01380adbcb0b70011d47f8c8688.pdf
Gładysz, J., Grzesiak, A., Nieradko-Iwanicka, B., Borzęcki, A., Wpływ zanieczyszczenia powietrza na stan zdrowia i spodziewaną długość życia ludzi, Probl Hig Epidemiol 2010, 91(2): 178-180 [dostęp 24.06.2019] http://www.phie.pl/pdf/phe-2010/phe-2010-2-178.pdf