Obrzęk krtani – przyczyny, objawy i leczenie

Obrzęk krtani pod lupą

Z zaburzeniami w pracy krtani kojarzą się przede wszystkim różnego rodzaju zmiany związane z głosem oraz oddychaniem – chrypka, świszczący oddech, duszności. Jest to jak najbardziej prawidłowe skojarzenie, bo właśnie w tym narządzie znajdują się m.in. fałdy głosowe, które umożliwiają nam wydawanie dźwięków oraz pomagają w odpowiedniej emisji. Tamtędy też przepływa pobierane przez nas powietrze, dlatego wszelkie nieprawidłowości w tym obszarze implikują trudności z prawidłowym oddechem.

Co ważne, za każdym z wymienionych tu objawów stoi właśnie obrzęk krtani – gdy puchnie, przestrzeń rezonacyjna jest ograniczona i głos nie jest w stanie wydobywać się, tak jak zwykle. Co więcej, mniejsze jest też światło dopływu powietrza, co ogranicza ilość jego pobierania. To w wielkim skrócie zwrócenie uwagi na fakt, że stany zapalne krtani mogą mieć poważne konsekwencje, z zagrożeniem życia włącznie.

Zapalenie krtani – co warto wiedzieć?

Przyglądając się problemowi bliżej, należy zauważyć, że obrzęk wiąże się najczęściej z zapaleniem krtani. To infekcja, która może powstać zarówno na bazie zakażenia bakteryjnego, jak i wirusowego. Może dotknąć dzieci (to znaczna większość pacjentów) i dorosłych. Może mieć przebieg łagodny, który przejdzie niemalże niezauważony, jak i bardzo poważny, tzw. ostry. Wiele z wymienionych tu czynników można zróżnicować na bazie fragmentu krtani, którego dotyczy infekcja.

• Zapalenie podgłośni – inaczej zwane zespołem krupu [ang. croup – podgłośniowe zapalenie krtani]. Dotyka dolnej części krtani, a odpowiadają za nie wirusy, co oznacza, że w tym wypadku wystarczające jest leczenie objawowe (nie jest potrzebna antybiotykoterapia). Należy jednak mieć na uwadze fakt, że możliwe jest wystąpienie nadkażenia bakteryjnego. Jeśli do niego doszło lub też istnieje duże ryzyko tego typu powikłania, lekarz może zdecydować o podaniu antybiotyku.

• Zapalenie nagłośni – za jego wystąpienie odpowiadają bakterie (Haemophilus influenzae), a stan zapalny oraz pojawiający się wraz z nim obrzęk dotykają górnej części krtani. To znacznie rzadsze schorzenie niż infekcja o podłożu wirusowym, co jest m.in. wynikiem stosowanych w tym zakresie szczepień. Zapalenie nagłośni wiąże się jednak z intensywniejszym przebiegiem i większym ryzykiem zagrażających powikłań. W tym wypadku bardzo często niezbędna jest hospitalizacja, co ma na celu zabezpieczenie możliwości oddychania przez pacjenta (obrzęk krtani może całkowicie zatrzymać dopływ powietrza).

Szczególnie ciężkie są ostre stany zapalne krtani, w których przebiegu w każdej chwili może dojść do nagłego zwężenia górnych dróg oddechowych. Tego typu zagrożenie najczęściej wiąże się z występowaniem ostrego podgłośniowego zapalenia krtani (największa ilość przypadków). Co istotne, zarówno wirusowe, jak i bakteryjne infekcje opisywanego tu narządu mogą rozwinąć się bardzo szybko (zaledwie w kilka godzin). W większości pierwsze objawy pojawiają się w nocy.

Przeczytaj także: Ból gardła – rodzaje stanów zapalnych gardła, jak uśmierzyć ból?

Objawy związane z zapaleniem krtani:

• świszczący oddech (inaczej mówiąc stridor) jest bardzo charakterystycznym dźwiękiem, który występuje podczas oddychania. (Stridor może być związany także z utknięciem w drogach oddechowych ciała obcego, co wymaga natychmiastowej interwencji));
• szczekający kaszel (może przypominać właśnie szczekanie psa – co istotne, obserwuje się go w przebiegu zapalenia podgłośni, w zapaleniu nagłośni tego typu kaszlu nie ma);
• trudności w nabieraniu powietrza, duszność;
• utrudnienia w przełykaniu;
• chrypka, zaburzenia w brzmieniu głosu;
• zapalenie krtani mogą poprzedzać symptomy związane z nieżytem gardła i nosa (zaczerwienienie, drapanie, ból gardła, katar, zatkany, cieknący nos etc.);
• co istotne, w przebiegu zapalenia krtani nie zawsze musi pojawić się gorączka (przeważnie jednak jest; wysoka występuje podczas infekcji na tle bakteryjnym).

Należy przy tym zaznaczyć, że w łagodnej postaci infekcji objawy są takie same, inne jest ich nasilenie. Część z nich może też w ogóle nie wystąpić, jak np. duszność (obrzęk nie jest na tyle duży, by hamował przepływ powietrza). Nie oznacza to jednak, że można taki stan bagatelizować. Nieleczone zapalenie krtani może ewoluować w stan przewlekły, co staje się polem do rozwoju np. torbieli krtani.

Sprawdź także: Czym i jak płukać gardło?

Inne przyczyny obrzęku krtani

• Refluks żołądkowo-przełykowy – to choroba, w trakcie której treść żołądka cofa się do przełyku, kwaśna treść z żołądka dostaje się do przełyku i dochodzi do aspiracji tej treści do krtani . Krtań jest więc co i rusz na nowo podrażniania i nie ma możliwości jej skutecznej regeneracji . Najczęściej refluks wiąże się z przewlekłym zapaleniem krtani.

• Reakcja alergiczna – obrzęk krtani może być także odpowiedzią organizmu na kontakt z alergenem. Najczęściej dzieje się to w przypadku alergii pokarmowych (np. uczulenie na jajka, mleko, orzechy, skorupiaki), wziewnych (uczulenie na pyłki drzew, trawy, roztocza kurzu domowego, peśnie) czy też reakcji na dane leki. W przypadku pojawiającego się obrzęku krtani muszą być podjęte natychmiastowe działania, bo dosłownie w ciągu kilku minut może dojść do całkowitego zablokowania drożności dróg oddechowych.

W odpowiedzi na obrzęk alergiczny, jako leczenie doraźne proponuje się podawanie adrenaliny, glikokortykoidów czy też leków przeciwhistaminowych. Osoby wiedzące o ryzyku wystąpienia u nich tego typu reakcji zawsze powinny mieć przy sobie niezbędne leki. W stanach przewlekłej alergii lub też powtarzających się epizodów tego typu reakcji, odpowiednie leczenie należy ustalić ze specjalistą alergologiem (pomocna może być w tym wypadku terapia odczulająca).

• Podłoże psychosomatyczne – zwężenie krtani, trudności w nabraniu powietrza, chrypka, zmiany głosu. Wszystko to może wynikać z nadmiernego stresu czy też zaburzeń na tle nerwicowym. W takim wypadku leczenie powinno oprzeć się przede wszystkim na psychoterapii, objawy somatyczne są wtórne.

• Naczyniak podgłośniowy – to wrodzony, łagodny nowotwór (w większości w ciągu kilku pierwszych lat życia ulega samowyleczeniu). Jest to nadmierny rozrost komórek naczyń krwionośnych. Leczenie naczyniaków może być farmakologiczne lub chirurgiczne

• Rak krtani – to najczęściej diagnozowany nowotwór złośliwy w tym właśnie obszarze ciała (głowa i szyja). Etiologia jego powstania wiąże się najczęściej z paleniem papierosów, czynnikami środowiskowymi, występującym refluksem żołądkowo-przełykowym, przebytymi infekcjami wirusowymi (np. niektórymi typami HPV) etc.

Objawy także wiążą się z możliwością wystąpienia duszności, poczuciem ,,guli” w gardle, kaszlem, zmianą głosu i długo utrzymującą się chrypką – to ważny argument w przypadku, gdy obserwujemy u siebie niepokojące objawy. Nieraz, jeśli nie mają one intensywnego natężenia, nie poddajemy ich diagnostyce. Gdy jednak czas ich trwania zaczyna wynosić 2-3 tygodnie, powinniśmy skonsultować się ze specjalistą.

• Obrzęk Reinkego – jest chorobą fałdów głosowych o łagodnym, przewlekłym charakterze. Występuje w szczelinowatej przestrzeni podnadbłonkowej fałdów głosowych (przestrzeni Reinkego), która nie posiada gruczołów i naczyń limfatycznych. Obrzęk występuje głównie obustronnie, niesymetrycznie na fałdach głosowych; przeważnie na ich górnej powierzchni, w przedniej części.Objawy są związane zarówno ze zmianami w głosie (chrypka, obniżenie głosu), jak i funkcją oddechową krtani. Co istotne, do zaobserwowania patologicznych zmian wystarczy standardowe badanie laryngologiczne. Jako główny czynnik będący źródłem tych zaburzeń wymienia się palenie papierosów.

Leczenie zależy w tym wypadku od stadium zaawansowania choroby (wyróżnione są IV stopnie). W początkowych etapach wystarczą działania zachowawcze, tj. usunięcie źródła problemów, co przeważnie oznacza rzucenie palenia. Do tego dodaje się leczenie przeciwzapalne, a jeśli jest taka potrzeba, także przeciwrefluksowe oraz nauka zasad związanych z odpowiednią higieną głosu, w tym edukacja w zakresie odpowiedniej emisji. W bardziej rozwiniętych stadiach leczenie polega na zabiegach mikrochirurgicznych. To niezwykle istotne, bo narastający obrzęk krtani może w tym wypadku, podobnie jak i w innych wcześniej opisanych, wywołać zagrażającą życiu niewydolność oddechową.

Leczenie obrzęku krtani

Biorąc pod uwagę fakt, jak różne mogą być źródła problemu, to właśnie od ich rozpoznania należy zacząć. Rzecz jasna, jeśli obrzęk jest intensywny i szybko narastający, jego przyczyna nie jest tak istotna, jak natychmiastowa reakcja. Jeśli pojawia się poważna trudność w oddychaniu,należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem – włącznie z wezwaniem pogotowia (szczególnie w przypadku dzieci). W takich momentach podstawową potrzebą jest ratowanie życia, z możliwością intubacji włącznie. Dotyczy to jednak bardzo nielicznych przypadków.

Większość stanowią stany łagodniejsze o etiologii wirusowej, w której wystarczy leczenie zachowawcze.Tego typu terapia opiera się na podawaniu leków przeciwzapalnych oraz przeciwbólowych, z których najbezpieczniejszą substancją jest paracetamol. Miejscowo znieczulą i zmniejszą obrzęk także preparaty na bazie benzydaminy. Mogą przybrać formę pastylek do ssania, aerozolu czy też roztworów przeznaczonych do płukania gardła. Są dostępne w aptekach bez recepty.

Warto dodać do tego także domowe sposoby, które w naturalny sposób pomogą zredukować nieprzyjemne objawy i tym samym ułatwią oddychanie, przełykanie oraz mówienie.

• Soda oczyszczona – jedną z ważnych właściwości jest działanie zmniejszające obrzęk. Działa też antyseptycznie oraz przeciwzapalnie. Niewątpliwie jest to więc jeden z podstawowych środków, w które powinno się zaopatrzyć domową apteczkę w trakcie walki z obrzękiem krtani.

Sposób wykorzystania: najlepiej sprawdzą się płukanki z roztworu sody oczyszczonej i wody (jedna łyżeczka na szklankę ciepłej wody). Gardło płuczemy 3-4 razy dziennie. Jeśli płukanki stanowią dla ciebie problem, możesz wykorzystać sodę także do zrobienia inhalacji.

• Zioła – fitoterapia to gałąź medycyny oraz farmakologii, która ma udowodnione badaniami działanie. Jeśli chodzi o stany zapalne krtani, warto skorzystać m.in. z tymianku, który pomoże załagodzić chrypkę oraz zadziała przeciwwirusowo i przeciwbakteryjnie. Rozwój bakterii zahamuje też szałwia, która ma właściwości dezynfekujące oraz przeciwutleniające.

Zioła można wykorzystać zarówno w formie płukanek, jak i inhalacji. Robimy je na bazie naparu z danej rośliny, przy czym należy pamiętać, aby przed zastosowaniem odpowiednio go ostudzić i nie poparzyć gardła. Warto zaznaczyć, że na fitoterapię powinni uważać alergicy, w ich wypadku polecane są inne metody łagodzenia obrzęku krtani.

• Ogólne zalecenia – w przypadku problemów z drogami oddechowymi, także w zaburzeniach pracy krtani, należy zawsze stosować się do kilku podstawowych zasad. Przede wszystkim jest to troska o odpowiednie nawilżenie powietrza w pomieszczeniach, w których przebywamy. Ważne, aby jego wilgotność mieściła się w przedziale 45-65 proc. Zbyt suche powietrze podrażnia tkanki oraz hamuje proces ich regeneracji.

Należy pamiętać także o nawadnianiu organizmu. Osoba dorosła powinna wypijać w ciągu doby minimum 2-2,5 l płynów. Co istotne, nie są to działania pomagające tylko w walce z zaistniałymi już problemami, ale także czynności mające na celu prewencję wszelkiego rodzaju stanów zapalnych.To właśnie ona powinna być podstawą dbania o swoje zdrowie, w tym zdrowie krtani.

Zobacz również: Jak radzić sobie z bólem gardła u dziecka?

• Ślączka, K., Zawadzka-Głos, L., Stany zagrożenia życia w ostrych zapaleniach krtani u dzieci – ocena epidemiologii i postępowania, Nowa Pediatria 1/2014 [dostęp: 02.07.2019] http://www.nowapediatria.pl/wp-content/uploads/2014/10/np_2014_008-014.pdf
• Ślączka, K. i wsp., Zapalenia krtani o ciężkim przebiegu u dzieci, Nowa Pediatria 2015; 19(1): 9-14 [dostęp: 02.07.2019] http://www.nowapediatria.pl/wp-content/uploads/2015/05/np_2015_009-014.pdf
• Ura-Sabat K., Niebudek-Bogusz E., Obrzęk Reinkego – rozpoznanie i postępowanie, Otorynolaryngologia 2017, 16(4): 131-135 [dostęp: 02.07.2019] http://www.otorynolaryngologia-pk.pl/f/file/orl-17-4-a1-ura.pdf
• Zakrzewska, A., Gryczyńska, D., Krawczyński, M., Ocena występowania chorób alergicznych u dzieci hospitalizowanych z powodu ostrego zapalenia krtani, Alergia Astma Immunologia, 2001, 6(3), 155-158 [dostęp: 02.07.2019] http://www.mediton.nazwa.pl/library/aai_volume-6_issue-3_article-68.pdf