Na jakie objawy pomaga paracetamol? Sprawdź dawkowanie, działanie i skutki uboczne

Czy paracetamol jest lekiem przeciwbólowym?

Paracetamol to lek przeciwbólowy inny niż niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), które działają w miejsce bólu. Paracetamol działa ośrodkowo i nie wykazuje działania przeciwzapalnego. Dlaczego tak się dzieje? Paracetamol przenika przez barierę krew-mózg i wpływa na ośrodkowy układ nerwowy. Mechanizm jego działania jest związany z hamowaniem aktywności cyklooksygenazy COX-3 w ośrodkowym układzie nerwowym – mózgu i rdzeniu kręgowym. Leki NLPZ natomiast hamują cyklooksygenazy COX-1 i COX-2, które blokują syntezę prostaglandyn na obwodzie, w tym w obrębie procesu zapalnego. Faktem jest działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe paracetamolu. Dzięki temu, że jego mechanizm działania jest odmienny od leków przeciwzapalnych, nie wywołuje charakterystycznych dla nich efektów ubocznych: podrażnienia błon śluzowych przewodu pokarmowego i wzrostu ciśnienia tętniczego krwi.

Czy paracetamol jest lekiem przeciwzapalnym?

Paracetamol zalicza się do niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), ale nie wykazuje działania przeciwzapalnego. Dlaczego tak się dzieje? Paracetamol przenika przez barierę krew-mózg i wpływa na ośrodkowy układ nerwowy. Mechanizm jego działania jest związany z hamowaniem aktywności cyklooksygenazy COX-3 w ośrodkowym układzie nerwowym – mózgu i rdzeniu kręgowym. Leki NLPZ natomiast hamują cyklooksygenazy COX-1 i COX-2, które blokują syntezę prostaglandyn na obwodzie, w tym w obrębie procesu zapalnego. Faktem jest działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe paracetamolu. Dzięki temu, że jego mechanizm działania jest odmienny od leków przeciwzapalnych, nie wywołuje charakterystycznych dla nich efektów ubocznych: podrażnienia błon śluzowych przewodu pokarmowego i wzrostu ciśnienia tętniczego krwi.

Sprawdź również: Jak długo zarażamy wirusem przeziębienia?

Na jakie objawy pomaga paracetamol?

Paracetamol jest lekiem powszechnie stosowanym w łagodzeniu bólu o małym i umiarkowanym natężeniu, m.in.:

• głowy,
• po ekstrakcji zębów,
• mięśni,
• kości i stawów,
• po zabiegach chirurgicznych,
• w zespole korzeniowym,
• w dyskopatii,
• w kolce nerkowej i wątrobowej,
• migrenowego,
• podczas bolesnego miesiączkowania,
• nerwobólów.

Paracetamol może występować w preparatach prostych i złożonych, w tym w wielu popularnych lekach stosowanych w leczeniu objawów grypy i przeziębienia. W tych preparatach często łączy się go z tzw. sympatykomimetykami (np. fenylefryna, pseudoefedryna), które wspomagają jego działanie poprzez:

• udrażnianie nosa,
• zmniejszanie obrzęków i przekrwienia błony śluzowej nosa.

Łączony jest również z lekami przeciwhistaminowymi (np. z difenhydramina, chlorfenaminą, feniraminą), które mają działanie:

• nasenne,
• łagodzące objawy reakcji alergicznej,
• zapobiegające kichaniu,
• hamujące wyciek z nosa,
• zmniejszające obrzęk,
• niwelujące świąd błon śluzowych,
• powstrzymujące łzawienie.

Ponadto w skład preparatów złożonych wchodzą: witamina C, kofeina czy kodeina. Rzadko więc w lekach na przeziębienie paracetamol występuje jako jedyna substancja czynna.

Paracetamol zalecany jest osobom wrażliwym na działanie aspiryny i niesteroidowych leków przeciwzapalnych: z chorobą wrzodową, astmą aspirynową, zaburzeniami krzepliwości krwi, niekiedy może być też stosowany przez chorych z nadwrażliwością na NLPZ.

Przeczytaj również: Przeziębienie – leczenie, objawy, jak długo trwa?

Paracetamol – dawkowanie u osób dorosłych

Paracetamol może być stosowany doustnie, doodbytniczo oraz dożylnie. W formie czopków często stosuje się go u dzieci. Dla dorosłych dedykowane są głównie preparaty w formie kapsułek, tabletek i saszetek z proszkiem do rozpuszczenia w wodzie. Dawkowanie paracetamolu zależy głównie od wieku i stanu pacjenta. Nie należy stosować go częściej niż co 4 godziny i nie więcej niż 6 razy na dobę. Dawka dobowa paracetamolu dla osób dorosłych nie może przekraczać 4000 mg.

Paracetamol przenika przez barierę łożyskową oraz do pokarmu kobiecego. Należy unikać jego stosowania w ciąży i podczas karmienia piersią, jednak w razie konieczności krótkotrwałe zastosowanie w dawkach terapeutycznych wydaje się bezpieczne. Zawsze warto fakt zastosowania leku skonsultować z lekarzem.

Paracetamol dla dzieci – dawkowanie

Paracetamol jest bezpiecznym środkiem przeciwbólowym i przeciwgorączkowym stosowanym u dzieci. Należy bezwzględnie przestrzegać prawidłowego dawkowania. U dzieci w wieku 6-12 lat nie wolno stosować dawek wyższych niż 2000 mg na dobę. Dawkowanie paracetamolu u dzieci ustala się w zależności od masy ciała – nie należy przekraczać dawki 60 mg/kg masy ciała na dobę. Zwykle nie podaje się go niemowlętom do 3. miesiąca życia. Paracetamol dla małych dzieci często dostępny jest w formie czopków lub syropów, dzięki czemu aplikacja leku jest łatwa i skuteczna.

Po jakim czasie działa paracetamol?

Paracetamol działa stosunkowo szybko. Jego biodostępność wynosi około 80%, po podaniu doustnym dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, głównie w jelicie cienkim. Absorpcja leku trwa kilka minut, a już po 20 minutach osiąga maksymalne stężenie w osoczu. Metabolizm paracetamolu zachodzi w 95% w wątrobie – 50-60% wydalane jest w postaci glukuronianów, a 30-44% w postaci siarczanów. Gdy dojdzie do przedawkowania paracetamolu lub wyczerpania się ogólnoustrojowych rezerw siarczanów i glukuronianów, dochodzi do zwiększonego zużywania glutationu i wyczerpywania się jego rezerw. Glutation to ważna substancja, która występuje w komórkach organizmu człowieka i spełnia w nim szereg funkcji, m.in. neutralizuje wolne rodniki i umożliwia usuwanie toksyn.

Bezpieczna dawka

Za maksymalną bezpieczną dawkę dla osób dorosłych w dobrej kondycji zdrowotnej uznaje się 4000 mg paracetamolu na dobę. Podanie wyższej dawki, spożycie jej w krótkim czasie może doprowadzić do przedawkowania. Dla osób wyniszczonych z niską masą ciała (np. na skutek choroby lub starości), już powyższa dawka paracetamolu może okazać się toksyczna. U dzieci bezpieczna dawka to mniej niż 60 mg/kg masy ciała na dobę.

Obecnie na rynku farmaceutycznym znajdują się setki preparatów zawierających w swoim składzie paracetamol. W przypadku niektórych preparatów na przeziębienie, zawierających w nazwie handlowej „max” lub „forte”, pojedyncza dawka paracetamolu w kapsułce, tabletce czy saszetce może wynosić aż 1000 mg. Stwarza to ryzyko przyjęcia zbyt dużej dawki. Jeśli pacjent zażyje równocześnie w ciągu dnia preparat przeciwprzeziębieniowy i przeciwbólowy z paracetamolem, nie przeczytawszy wcześniej składu preparatów, to sumaryczna dawka paracetamolu może przekroczyć bezpieczną granicę. Ze względu na wysokie dawki leku, paracetamol typu ,,forte” nie jest wskazany dla dzieci.

Działania niepożądane

Po przekroczeniu zalecanej dawki paracetamolu może dojść do uszkodzenia wątroby (ostra niewydolność wątroby, uszkodzenie lub martwica wątroby), ale też nerek, mięśnia sercowego i trzustki. Na potencjalnie toksyczny efekt paracetamolu szczególnie narażone są osoby wyniszczone, z niedowagą, odwodnione, nadużywające alkoholu oraz przyjmujące leki takie jak: izoniazyd, ryfampicyna, karbamazepina, fenytoina, propranolol, ranitydyna. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku chorych z zaburzeniami czynności nerek lub wątroby.

Paracetamol – skutki uboczne:

• zaburzenia hematologiczne (małopłytkowość),
• hemoliza krwinek (u osób z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej),
• reakcje nadwrażliwości,
• objawy uczulenia na paracetamol – mogą wystąpić pewne zmiany skórne, np. pokrzywka, rumień, zapalenie skóry, świąd, wysypka,
• ciężkie reakcje skórne, w tym zespół Stevensa i Johnsona.

Paracetamol a alkohol

Spożywanie paracetamolu i alkoholu w tym samym czasie może prowadzić do poważnych powikłań. Paracetamol wyczerpuje rezerwy glutationu, który jest potrzebny do prawidłowego metabolizowania etanolu. Prowadzi to do dalszego zatruwania organizmu i w efekcie do znacznego ryzyka uszkodzenia wątroby i jej niewydolności. Przyjęcie nawet niewielkich dawek leku przez osoby uzależnione od alkoholu może doprowadzić do tzw. zespołu alkoholowo-paracetamolowego, objawiającego się poważnym uszkodzeniem wątroby.

Zobacz także: Domowe sposoby na przeziębienie: jak szybko pozbyć się dolegliwości?

• Neumann-Podczaska A., Nowak T., Wieczorowska-Tobis K.: Miejsce paracetamolu wśród leków przeciwbólowych. Gerontologia Polska, 2013, 4: 133-137. http://gerontologia.org.pl/wp-content/uploads/2016/07/2013-4_Gerontologia_4.pdf
• Międzybrodzki R.: Kierunki poszukiwań i zastosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 2004; 58: 438-448. http://www.phmd.pl/api/files/view/1786.pdf