Badanie na gronkowca – leczenie, objawy zakażenia

Czym są gronkowce?

Gronkowce (Staphylococcus) to bakterie Gram-dodatnie, które ze względu na budowę morfologiczną zalicza się do ziarniaków. Gronkowce żyją w skupiskach przypominających grona i w większości są beztlenowcami, co oznacza, że mogą się rozwijać zarówno w środowisku tlenowym, jak i beztlenowym.

Dziś znane są 32 gatunki gronkowca, które zasadniczo dzieli się na dwie grupy:

• Koagulazo-dodatnie (Staphylococcus aureus gronkowiec złocisty),
• Koagulazo-ujemne (Staphylococcus lugdunensis).

Gronkowce koagulazo-ujemne uznaje się za mniej szkodliwe, choć i one mogą przyczynić się do rozwoju choroby. Na ogół u zdrowych osobników naturalnie kolonizują błony śluzowe, zapewniając ochronę przed innymi, groźniejszymi patogenami. Szacuje się, że nosicielstwo gronkowca występuje u ⅓ populacji i najczęściej dotyczy gronkowca złocistego. To, że Staphylococcus bytuje na śluzówce jamy nosowo-gardłowej lub skórze, nie musi zwiastować zakażenia, aczkolwiek warto wiedzieć, że gronkowce to bakterie, które bardzo łatwo rozprzestrzeniają się w otoczeniu. Mogą przenosić się drogą kropelkową, pokarmową oraz przez kontakt bezpośredni. Właśnie dlatego zakażenia gronkowcowe nazywa się często „chorobą brudnych rąk”.

Jakie są objawy zakażenia gronkowcowego?

Zakażenie gronkowcowe objawia się w bardzo różny sposób – jako infekcja miejscowa lub zakażenie ogólnoustrojowe. Może przejawiać się pod postacią chorobowych zmian skórnych – liszaja, jęczmienia, czyraka, zapalenia mieszków włosowych, nawet zapalenia gruczołu piersiowego. Zdarza się, że bakterie Gram-dodatnie są czynnikiem epidemiologicznym róży, zapalenia tkanki podskórnej czy powięzi. Gronkowiec złocisty, uznawany za najbardziej patogenny, stanowi najczęstszą przyczynę zakażeń układu moczowego, bakteryjnego zapalenia spojówek oraz różnych chorób ze strony dróg oddechowych (zapalenia zatok, zapalenia ucha środkowego, jak również zapalenia tchawicy czy płuc). Co więcej, Staphylococcus aureus przyczynia się do rozwoju tak poważnych chorób, jak ropnie okołomigdałkowe, zapalenie szpiku kostnego i kości, zapalenie mięśnia sercowego czy także zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, które wymagają hospitalizacji, wdrożenia długotrwałej hospitalizacji lub leczenia chirurgicznego.

Choroby o etiologii gronkowcowej wywołuje nie tylko wzmożona obecność drobnoustrojów z rodziny Staphylococcus, lecz także toksyna, jaką te mikroby są w stanie wydalać. Choroby o takiej etiologii to:

• wstrząs toksyczny wywołany gronkowcową toksyną wstrząsu toksycznego TSST (objawia się wysoką gorączką, spadkiem ciśnienia krwi, ograniczeniem funkcjonalności narządów ruchu, rozlanymi zmianami na skórze, bólami mięśni, wymiotami, biegunką),
• choroba Rittera, nazywana też gronkowcowym zespołem oparzonej skóry (dotyczy noworodków i niemowląt do 3. miesiąca życia, objawia się rozległymi pęcherzami skórnymi i obfitym złuszczaniem naskórka, prowadzącym do odsłonięcia warstw skóry właściwej),
• zatrucia pokarmowe spowodowane przez enterotoksyny (główne symptomy to nudności, wymioty, ból w dole brzucha, biegunka).

Jakie badania na gronkowca należy wykonać?

Rozpoznanie zakażenia gronkowcowego ustala się na podstawie obrazu klinicznego i wyniku badań na obecność gronkowca. Najczęściej stosowanym badaniem mikrobiologicznym jest posiew. Materiałem do badań może być krew, mocz, ale również ropa, plwociny czy na przykład usunięte cewniki, protezy, zastawki serca oraz inne tego typu materiały. Jeśli badanie na gronkowca daje wynik pozytywny, zwykle sprawdza się lekooporność danego szczepu – to pozwala określić, który antybiotyk będzie skuteczny. Czas oczekiwania na wynik badania krwi na gronkowca wynosi od 3 do 5 dni. Niektórzy, zaniepokojeni objawami, decydują się wykonać samodzielnie takie badanie. Ile kosztuje badanie na gronkowca? To zależy od miejsca, w którym będzie przeprowadzone, aczkolwiek cena oscyluje w granicach 10-40 zł.

Ponieważ zakażenia gronkowcowe są bardzo często zakażeniami poszpitalnymi, najczęściej dotyczą rekonwalescentów oraz pracowników służby zdrowia wraz z rodzinami, dlatego niektóre szpitale standardowo po przyjęciu pacjenta zlecają wykonanie badania na obecność gronkowca, co pozwala zmniejszyć źródło potencjalnej epidemii.

Warto ponadto wiedzieć, że w związku z tym, że zakażenia gronkowcowe mogą występować właśnie epidemicznie, zaleca się przeprowadzenie dodatkowych badań na gronkowca, gdy do infekcji doszło na drodze pokarmowej. Wówczas podejrzane produkty spożywcze należy oddać do laboratorium, gdzie zostanie określony szczep, oraz toksyna wywołująca zakażenie.

Jak leczyć zakażenie gronkowcowe?

Gronkowce to bakterie, więc leczenie najczęściej polega na wdrożeniu antybiotykoterapii. W wielu przypadkach zakażenie gronkowcowe przybiera postać ciężkiej choroby, przez co wymaga hospitalizacji. Najczęściej w zwalczaniu gronkowca stosuje się wankomycynę lub linezolid. Może się zdarzyć, że antybiotykoterapia okaże się niewystarczająca i konieczne będzie usunięcie chorej tkanki lub jej zakażonej części. Warto również wspomnieć, że nadużywanie antybiotyków doprowadziło do tego, że wiele drobnoustrojów stało się na nie odporne. Dotyczy to także bakterii z rodziny Staphylococcus. Dlatego też tak ważne jest, aby podjęte leczenie prowadzić zgodnie z zaleceniami lekarza do samego końca, nawet jeśli wyraźnie poprawił się stan zdrowia, a wszelkie dolegliwości ustąpiły. Konieczność leczenia przyczynowego wynika nie tylko z potrzeby pokonania choroby, lecz także zabezpieczenia przed jej rozpowszechnieniem całego społeczeństwa.