Jak leczyć zapalenie tchawicy?

Zapalenie tchawicy – przyczyny

Z badań epidemiologicznych wynika, że aż 80% zakażeń górnych dróg oddechowych jest wywołanych przez wirusy. Dotyczy to również zapalenia tchawicy. Najczęstszym czynnikiem etiologicznym tej choroby jest wirus paragrypy – głównie typ 1, szczególnie często atakujący w okresie jesienno-zimowym. Poza nim zapalenie tchawicy wywołują także:

• wirus RSV;
• adenowirusy;
• koronawirusy;
• rzadziej rhinowirusy.

Warto nadmienić, że za zapalenie tchawicy może również odpowiadać wirus odry. Chociaż takie przypadki odnotowywane są raczej epizodycznie, warto o nich pamiętać ze względu na to, że liczba zachorowań na odrę tak szybko w ostatnim czasie wzrasta.

Zapalenie tchawicy o podłożu bakteryjnym wywołują bakterie atypowe Chlamydia pneumoniae i Mycoplasma pneumoniae. Do tego typu zakażeń dochodzi w zasadzie sporadycznie. Znacznie częściej natomiast pojawia się nadkażenie bakteryjne, wywołujące stan zapalny w oskrzelach, krtani czy uszach, będące konsekwencją przewlekłego bądź nieleczonego zapalenia tchawicy.

Ponieważ tchawica znajduje się w środkowym odcinku dróg oddechowych, pomiędzy krtanią a oskrzelami, zdarza się, że zapalenie tchawicy poprzedza pojawienie się stanu zapalnego w krtani, gardle, oskrzelach. Bywa i tak, że wszystkie narządy zajęte są jednocześnie, czemu z pewnością sprzyja ich bliskie sąsiedztwo w budowie anatomicznej układu oddechowego. Ostre podgłośniowe zapalenie krtani i tchawicy, podobnie jak ostre zapalenie nagłośni, klasyfikuje się nawet jako osobne jednostki chorobowe, pochodzące z kręgu chorób zespołu krupu.

Zapalenie tchawicy – objawy

Najbardziej charakterystyczne symptomy zapalenia tchawicy to tzw. szczekający kaszel, świszczący oddech i chrypka, które wcale nie muszą pojawić się jako pierwsze, niemniej jednak uznawane są za objawy patognomoniczne. Początkowe oznaki zapalenia tchawicy niejednokrotnie nie są alarmujące i mogą mylnie sugerować „zwykłe przeziębienie”. Niedrożność nosa, katar, suchy kaszel, czasem ból gardła i gorączka często poprzedzają tak typowe dla tego schorzenia:

• suchy, bezproduktywny, męczący kaszel, opisywany jako „szczekający” lub „foczy”, z czasem przechodzący w kaszel wilgotny;
• ból za mostkiem, nasilający się podczas głębokiego oddychania oraz kasłania;
• stridor, czyli świst krtaniowy, wynikający z obrzęku tkanek;
• duszności i utrudnione oddychanie.

Ile może trwać zapalenie tchawicy? To zależy od wielu różnych czynników, aczkolwiek ogólnie przyjmuje się, że wirusy wywołujące tę chorobę wylęgają się od 12 do 48 godzin, po upływie których dochodzi do rozwoju i nasilenia charakterystycznych objawów. Męczące dolegliwości – szczególnie kaszel i obrzęk krtani – zwykle utrzymują się od 3 do 7 dni, po czym stopniowo zaczynają ustępować. Inaczej jest w przypadku ostrego zapalenia tchawicy u dorosłych, związanego z dużą niedrożnością górnych dróg oddechowych, oznaczającą nasiloną duszność krtaniową i wzmożony wysiłek oddechowy. W takich przypadkach choruje się nie krócej niż 7 dni, a zdrowotna niedyspozycja może rozciągać się, niezależnie od terapii, nawet do dwóch tygodni.

Zapalenie tchawicy – leczenie

Chociaż zapalenie tchawicy ma zwykle podłoże wirusowe, podstawowym działaniem lekarza jest dokładna diagnoza ze wskazaniem etiologii choroby. To o tyle znaczące, że warunkuje sposób leczenia. Do postawienia rozpoznania często wystarcza wnikliwy wywiad i badanie fizykalne. Jak już zostało wspomniane, zapalenie tchawicy objawia się w sposób patognomoniczny, znamienny dla danego schorzenia. Dlatego też, kiedy w badaniu klinicznym stwierdzone zostają:

• szczekający kaszel,
• świst krtaniowy,
• obturacja krtani,

jest prawie pewne, że doszło do infekcji tchawicy i nie trzeba wykonywać kolejnych badań. Dodatkowe postępowanie diagnostyczne jest wskazane wyłącznie w trudnych do rozpoznania przypadkach – na przykład, gdy kaszel i uczucie duszności sugerują inne choroby, które należy wykluczyć przy pomocy RTG. Niekiedy też pomocne przy określeniu etiologii choroby okazują się testy wiruso- i bakteriologiczne, niemniej jednak po takie narzędzia sięga się niezwykle rzadko.

Ponieważ zapalenie tchawicy o etiologii wirusowej jest chorobą samoograniczającą się, jej leczenie ma charakter zachowawczy i polega na łagodzeniu objawów oraz poprawianiu komfortu chorego. Ponieważ jedną z najbardziej dokuczliwych dolegliwości przy zapaleniu tchawicy jest kaszel, ważne miejsce w terapii farmakologicznej zajmują leki przeciwkaszlowe. W zależności od rodzaju kaszlu lekarz przepisuje odpowiednie medykamenty. Wśród nich są leki mukolityczne, które mają upłynnić śluz oskrzelowy i zmniejszyć jego lepkość. Tego typu preparaty, zawierające np. związki sulfhydrylowe, wdraża się zwykle w leczeniu zapalenia oskrzeli, krtani i ucha środkowego, przy których kaszel, podobnie jak przy zapaleniu tchawicy, jest bardzo uciążliwy. Ponadto, aby zmniejszyć dyskomfort chorego, przepisuje mu się leki o miejscowym działaniu przeciwbólowym oraz preparaty osłaniające błonę śluzową gardła. W razie wystąpienia gorączki konieczne jest podanie środków przeciwgorączkowych.

Bardzo skutecznym sposobem na łagodzenie podrażnienia krtani i tchawicy jest inhalacja z soli fizjologicznej lub olejków eterycznych. Co więcej, przy ostrym zapaleniu tchawicy leki steroidowe wdraża się właśnie drogą nebulizacji, która umożliwia bardzo precyzyjne podanie substancji aktywnych w miejsce zapalne. Wielu lekarzy podkreśla, że przy zwalczaniu infekcji górnych dróg oddechowych szczególnie należy zadbać o odpowiedni poziom nawilżenia powietrza. Użycie nawilżacza w pokoju chorego przyczynia się do szybszego ustąpienia obrzęku krtani oraz zmniejszenia nasilenia kaszlu.

W typowym zapaleniu tchawicy nie zaleca się antybiotyków, ponieważ są po prostu nieskuteczne w walce z wirusami. Antybiotykoterapię wdraża się w dwóch przypadkach:

• przy chorobie o pierwotnej etiologii bakteryjnej – zapalenie tchawicy, o czym była mowa na początku, rzadko jest wywołane bakteriami, częściej takie drobnoustroje prowadzą do zapalenia nagłośni;
• przy nadkażeniu bakteryjnym, będącym powikłaniem zapalenia tchawicy.

• Zespół krupu – aktualny stan wiedzy, dr hab. n. Med. Adam J. Sybilski, prof. dr. hab. N. med. Bolesław Samoliński, ,,Terapia”, nr specjalny 8/2018, [dostęp 12.07.2019] dostępne w Internecie: https://terapia.com.pl/files/Zespol%20krupu%20-%20aktualny%20stan%20wiedzy.pdf
• Zakażenia górnych dróg oddechowych, dr n. med. Monika Biernat, opracowanie poglądowe Katedry i Zakładu Mikrobiologii UM im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, [dostęp 12.07.2019] dostępne w Internecie: https://www.lekarski.umed.wroc.pl/sites/default/files/mikrobiologia/files/Zakazenia_gornych_drog_oddechowych_pop.pdf