Ból mięśni – dlaczego towarzyszy chorobie?

Ból mięśni – dlaczego towarzyszy chorobie?

Ból mięśni, idący w parze z innymi objawami ogólnoustrojowymi, jak podniesiona temperatura ciała, dreszcze, katar, nieżyt nosa, kaszel suchy czy mokry, chrypka, a nawet zapalenie spojówek i wysypka, zwykle sygnalizuje infekcję. Najczęściej to zakażenie wirusowe, zwłaszcza przeziębienie i grypa, aczkolwiek zdarza się także przy chorobach bakteryjnych i pasożytniczych.

Tak więc, kiedy zaczyna doskwierać ból mięśni, osłabienie i na przykład gorączka, jest to sygnał rozpoczynającej się choroby. Wówczas przyczyną bólu jest zapewne toczący się w organizmie proces zapalny. Pod jego wpływem dochodzi do zwiększenia stężenia cytokin prozapalnych i mediatorów stanu zapalnego, które:

• wywołują uwrażliwienie włókien czuciowych (sensytyzację obwodową), spełniające funkcję systemu alarmowego organizmu,
• stymulują aktywność metaloproteinaz – enzymów biorących udział w procesach patologicznych ustroju (przy gojeniu się ran, tworzenia blizn, przebudowie kości). W przypadku pojawienia się stanu zapalnego stawów wzrost liczby metaloproteinaz wywołuje zmniejszenie tolerancji tkanek na rozciąganie.

W efekcie zmiany, jakie zachodzą wewnątrz objętego zakażeniem organizmu, przyczyniają się do obniżenia progu wrażliwości receptorów bólowych (nocyceptorów) i związanym z nim ograniczeniem ruchomości danej kończyny, a niekiedy także powstawania mikrourazów, jakie przyczyniają się do nasilenia przykrych dolegliwości.

Patogeneza bólu mięśni i stawów jest kwestią bardzo złożoną. I chociaż ból może świadczyć o zapaleniu, może wskazywać równie dobrze na procesy zwyrodnieniowe lub autoimmunologiczne. Trzeba pamiętać, że ból mięśni to objaw choroby, a nie sama choroba. Ponadto to symptom, mogący sygnalizować wiele naprawdę różnych schorzeń. Tak więc wydaje się zrozumiałe, jak ważna jest w takim wypadku specjalistyczna diagnostyka.

Ból mięśni nóg i rąk – przyczyny

Najczęstszą przyczyną bólu mięśni rąk i nóg jest nadmierny wysiłek fizyczny, nadwyrężenie, a także uraz mechaniczny. Wiele osób, zwłaszcza tych pracujących przy biurku, uskarża się na ból mięśni karku, któremu towarzyszy uczucie mrowienia i ograniczenia ruchomości szyi. Zwykle jest to efekt długotrwałego przebywania w nieodpowiedniej pozycji, przyczyniający się do napięcia mięśni i przeciążenia kręgosłupa. Takie symptomy kurczu mięśnia zwykle mijają samoistnie po pewnym czasie, nie oznaczając żadnego schorzenia. Aczkolwiek bywa również tak, co zostało już wspomniane, że ból mięśni przypominający zakwasy, bynajmniej nie jest związany ze sportem czy inną aktywnością, ale toczącą się chorobą infekcyjną. Przyczyną dolegliwości mięśniowo-szkieletowych może być zarówno zakażenie wirusowe (przeziębienie, grypa, różyczka, ospa wietrzna, rabdowirusy odpowiedzialne za pęcherzykowe zapalenie jamy ustnej), bakteryjne (bruceloza, borelioza), jak i pasożytnicze (włośnica, toksoplazmoza, malaria).

Wśród innych powodów bólu mięśni wymienia się deficyty pokarmowe (awitaminoza, niedobór witaminy D, E, B7, sodu, wapnia, magnezu), zaburzenia natury endokrynologicznej (choroby tarczycy, otyłość, cukrzyca), a nawet stres. O zespole przewlekłego zmęczenia mówi się wówczas, gdy pojawiają się dolegliwości uogólnione – osłabienie i ból wszystkich mięśni, długotrwałe uczucie zmęczenia, zasłabnięcia, zawroty i bóle głowy, jakie często są poprzedzone infekcją górnych dróg oddechowych. Tego typu dolegliwości kwalifikuje się, jako nieokreślone bóle mięśniowe, zwykle o podłożu psychogennym. Zespół przewlekłego zmęczenia należy do grupy chorób autoimmunologicznych, do jakiej kwalifikują się ponadto choroby układowe tkanki łącznej, często wynikające z zaburzeń odpowiedzi immunologicznej. Są to między innymi:

• reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),
• polimialgia reumatyczna,
• fibromialgia,
• toczeń rumieniowaty,
• zapalenie wielomięśniowe,
• choroba Stilla,
• zespół Sjögrena.

Ból mięśni – jak leczyć?

Ponieważ ból mięśni może być objawem wielu chorób o różnej etiologii, najważniejsze w jego leczeniu jest rozpoznanie przyczyny. Gdy jest nią choroba infekcyjna, dolegliwości zwalcza się poprzez podanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych (ibuprofen, diklofenak) oraz aplikowanie miejscowe rozgrzewającej maści na ból mięśni. Bardzo ważne jest, aby przy zakażeniach egzogennych, o ile jest to możliwe, stosować leczenie przyczynowe i dodatkowo wspierać je leczeniem objawowym, gdyż, jak wykazano, ma ono korzystny wpływ na rekonwalescencję. W niektórych przypadkach konieczne jest uzupełnienie deficytu pokarmowego, poprzez suplementowanie witamin grupy B, D, E oraz sodu, magnezu i wapnia.

Jeżeli za źródło bólu mięśni uznaje się ich spastyczność, wówczas do leczenia włącza się leki zmniejszające napięcie – część z tych medykamentów ma także działanie przeciwbólowe. Środki zmniejszające napięcie mięśniowe znajdują również zastosowanie w niektórych przypadkach leczenia zespołu przewlekłego zmęczenia. Oprócz nich stosuje się też leki przeciwdepresyjne, jak również działania wspomagające, jak psychoterapia i fizjoterapia (terapia ciepłem, masaż suchy, kinezyterapia z naciskiem na ćwiczenia rozciągające).

Warto na koniec zaznaczyć, że leki przeciwbólowe na ból mięśni można bezpiecznie brać na własną rękę wyłącznie, gdy dolegliwości pojawiły się w konsekwencji wielogodzinnej pracy przy komputerze, spania w nieodpowiedniej pozycji, ewentualnie infekcji. Niemniej jednak, kiedy mięśniobóle mają charakter ostry, a tym bardziej długotrwały, należy bezzwłocznie udać się do lekarza – bo tylko specjalista będzie w stanie dokładnie określić przyczynę choroby.

• K. W. Nicpoń, Bóle mięśniowe i kurcze bolesne w praktyce neurologa, dostępne w Internecie: ,,journalis.viamedica.pl” [24.09.2019] https://journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/view/20100/15803