Angina to choroba wirusowa czy bakteryjna? Jak sobie z nią radzić?

Angina to choroba bakteryjna czy wirusowa?

Angina to ogólnoustrojowa choroba zakaźna, którą szczególnie często diagnozuje się u dzieci. W nomenklaturze medycznej terminem „angina” określa się zapalenie gardła i migdałków podniebiennych o etiologii bakteryjnej. Odpowiedzialne za nią są najczęściej paciorkowce beta-hemolizujące Streptococcus pyogenes. Te bakterie powodują wystąpienie ropnych nalotów w obrębie śluzówki gardła, dlatego zyskały miano „ropotwórczych”. Główne objawy anginy bakteryjnej, paciorkowcowej, ropnej, gdyż tych synonimów używa się naprzemiennie, to zapalenie struktur gardła i jego ostry ból nasilający się przy przełykaniu. Podobne dolegliwości wywołuje choroba o zupełnie innym podłożu – wirusowe zapalenie gardła.

Chociaż angina jest z definicji chorobą bakteryjną, zdarza się znacznie rzadziej niż zapalenie gardła o etiologii wirusowej. Szacuje się, że zachorowania na paciorkowcowe zapalenie gardła i migdałków podniebiennych dotyczą jedynie około 15% pacjentów, a pozostałe 75% to chorzy zakażeni rhino-, korona- czy adenowirusem.

Bakterie wywołujące anginę:

• Streptococcus pyogenes (90% zakażeń);
• Haemophilus influenzae;
• Moraxella catarrhalis;
• Borrelia vincenti, Fusobacterium plauti-vincent (Angina plauta vincenta).

Wirusy wywołujące anginę:

• rhinowirus i koronawirus (65% zakażeń);
• adenowirus;
• wirus RS,
• wirus paragrypy.

Objawy anginy wirusowej mogą być wywołane także innymi drobnoustrojami. Gdy odpowiedzialny jest za nie wirus Epsteina-Barr, wówczas angina staje się symptomem mononukleozy. Gdy spowodował ją wirus Coxackie, oznacza herpanginę, a w przypadku, gdy czynnikiem etiologicznym jest wirus z rodziny Herpes simplex, mówi się o opryszczkowym zapaleniu gardła.

Przeczytaj również: Angina: objawy, leczenie, przebieg, powikłania

Jak odróżnić anginę wirusową od bakteryjnej?

Rozpoznanie – angina wirusowa czy bakteryjna – nie zawsze jest proste. Teoretycznie objawy anginy wirusowej, nazywanej chorobą przeziębieniową, są porównywalne do większości infekcji sezonowych, wywołujących takie dolegliwości, jak:

• ogólne osłabienie;
• wyższą temperaturę ciała;
• ból gardła,
• chrypkę,
• kaszel;
• niedrożność nosa;
• katar;
• kichanie.

Niekiedy wirusowemu zapaleniu gardła mogą towarzyszyć także afty lub zajady, ból brzucha, biegunka, nawet wymioty. Zasadniczą różnicą, jaką zaznacza się przy omawianiu obu tych chorób, jest również ich przebieg. O ile angina wirusowa rozwija się stopniowo, o tyle ropna pojawia się nagle i bardzo gwałtownie. Pierwsze objawy anginy bakteryjnej to, poza silnym bólem gardła przy przełykaniu, przede wszystkim wysoka gorączka, przekraczająca 38ºC.

Chociaż teoretycznie można wskazać typowe objawy anginy wirusowej czy bakteryjnej, w praktyce ich występowanie może zostać mylnie zinterpretowane. Na przykład obraz kliniczny infekcji gardła wywołanej przez adenowirusy jest niemal tożsamy z objawami anginy bakteryjnej – w obu przypadkach często pojawia się wysoka gorączka (>38-39ºC), zapalenie migdałków (w ponad połowie przypadków z włóknistymi nalotami) oraz silny ból gardła przy przełykaniu. Z drugiej strony symptomy uznawane za patognomoniczne dla zakażenia adenowirusami, czyli zapalenie spojówek, katar i kaszel, występują zaledwie u około 20% pacjentów. To pokazuje, jak trudna jest diagnostyka anginy i wyjaśnia, dlaczego warto sięgać po dodatkowe badania, dające pewność, co do rodzaju chorobotwórczych drobnoustrojów.

Typowe objawy anginy bakteryjnej:

• nagłe, gwałtowne wystąpienie objawów;
• wysoka gorączka >38ºC;
• silny ból gardła nasilający się przy przełykaniu;
• zaczerwienienie i obrzęk migdałków podniebiennych;
• szary, włóknisty nalot w kryptach migdałków;
• powiększenie węzłów chłonnych podżuchwowych.

Typowe objawy anginy wirusowej:

• stopniowe pojawianie się objawów;
• stan podgorączkowy, rzadko gorączka >38ºC;
• silny ból gardła nasilający się przy przełykaniu;
• rozpulchnione i zaczerwienione migdałki podniebienne;
• bóle mięśniowo-stawowe;
• dolegliwości charakterystyczne dla przeziębienia – katar, kaszel, chrypka, zapalenie spojówek, biegunka, ból brzucha, nudności, wymioty.

Jak leczyć anginę wirusową, a jak bakteryjną?

Najlepszym sposobem na poradzenie sobie z objawami anginy bakteryjnej jest szybka diagnoza i wdrożenie antybiotykoterapii. Paciorkowce są bardzo wrażliwe na działanie penicyliny, tak więc po zażyciu pierwszej dawki chory przestaje zarażać w przeciągu 24 godzin, zakażenie przestaje się pogłębiać, a stan zdrowia stopniowo stabilizować.

Niestety, jak już zostało wspomniane, wczesne rozpoznanie choroby nie zawsze jest możliwe ze względu na podobieństwo objawów anginy bakteryjnej i wirusowej. Według standardowych zaleceń, jeśli ocena ze skali Centora/McIssaka (bazującej na częstości objawów klinicznych) sugeruje zakażenie paciorkowcowe, wówczas rozszerza się diagnostykę o posiew wymazu z gardła. Chociaż jest to badanie bardzo czułe, którego swoistość przekracza 90%, dodatni wynik nie pozwala rozróżnić nosicielstwa S. pyogenes od właściwego zakażenia. A więc u osób, u których paciorkowce beta-hemolizujące występują bezobjawowo, infekcja wirusowa może zostać nierozpoznana. Podanie w takiej sytuacji antybiotyku nie przyczyni się zatem ani do złagodzenia objawów choroby, ani przyspieszenia jej przebiegu, ani tym bardziej do wyeliminowania patogenu, ponieważ większość wirusów wykazuje odporność na tego typu leki.

Ponieważ objawów anginy wirusowej nie da się zwalczyć u źródła, pozostaje działanie doraźne. W tym celu stosuje się preparaty, mające przede wszystkim złagodzić dolegliwości. Wśród takich medykamentów znajdują się:

• leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (np. paracetamol, ibuprofen),
• środki o działaniu miejscowym, znieczulające, kojące i nawilżające błonę śluzową gardła,
• pastylki, płukanki działające antyseptycznie i przeciwzapalnie;
• preparaty zmniejszające przekrwienie błony śluzowej, rozrzedzające śluz oraz hamujące odruch kaszlu,
• suplementy wspierające odporność.

Niezależnie od rodzaju choroby, anginy bakteryjnej czy wirusowej, obok leczenia farmakologicznego należy pamiętać o oszczędzającym trybie życia oraz domowych sposobach, nakazujących przestrzegać odpowiedniej diety, przyjmować większą ilość ciepłych płynów, wietrzyć pomieszczenia i nawilżać błonę śluzową gardła, na przykład przy pomocy inhalacji parowych.

Zobacz także: Angina ropna – jakie objawy ma u dorosłych?

• M. Zalesska-Kręcicka: Zarys otolaryngologii: podręcznik dla studentów i lekarzy, Wrocław, Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, 2008, s. 177-182.
• M. Dziekiewicz, A. Radzikowski, Angina paciorkowcowa – zasady diagnostyki i leczenia, ,,Pediatria Medycyna Rodzinna” 12/02, s. 141-149, dostępne w Internecie, [dostęp 19.09.2019] https://pdfs.semanticscholar.org/88ba/72f5e987cc9227b171c76adbe85a526c2ccc.pdf