Angina ropna u dzieci – przyczyny, objawy, domowa profilaktyka

Angina ropna u dzieci – co ją wywołuje?

Angina ropna jest skutkiem działania bakterii ropotwórczych – paciorkowców beta-hemolizujących z grupy A. Chociaż szczepy S. pyogenes są najczęstszym czynnikiem etiologicznym ostrego zapalenia gardła, w niewielkim stopniu za jego wywołanie mogą odpowiadać także bakterie Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis, a w nie więcej niż 1% przypadków są to Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae, Neisseria gonorrhoeae.

Według danych statystycznych angina ropna najliczniej odnotowywana jest u dzieci poniżej 10. roku życia. Infekcje górnych dróg oddechowych szczególnie często pojawiają się u przedszkolaków, gdyż w wyniku kontaktu z rówieśnikami bardzo łatwo może dojść do zakażenia bakteryjnego na drodze kropelkowej czy pokarmowej. Ponadto u dzieci przed 5. urodzinami układ odpornościowy nie jest jeszcze na tyle wykształcony, aby potrafił skutecznie zwalczać chorobotwórcze drobnoustroje, a ich kolonizacji sprzyja odmienna budowa anatomiczna tak młodego układu oddechowego.

Jak objawia się angina ropna u dzieci?

Angina ropna, podobnie jak grypa, występuje nagle i cechuje się ostrym przebiegiem. Bakteryjnemu zapaleniu gardła towarzyszy wysoka gorączka, uczucie bólu i pieczenia w gardle, nasilone do tego stopnia, że utrudniające połykanie, zmiany ropne w obrębie jamy ustnej, powiększenie węzłów chłonnych, a także ogólne osłabienie i uczucie rozbicia. Angina u dzieci bardzo często wiąże się z objawami ze strony układu pokarmowego. Ból brzucha, nudności, wymioty, niekiedy biegunka, a nawet odwodnienie pojawiają się w około 10% przypadków.

Angina ropna – objawy u dzieci:

• złe samopoczucie;
• wysoka gorączka;
• ból gardła nasilający się w trakcie połykania;
• ból głowy;
• ból brzucha, nudności, wymioty, biegunka;
• silne ,,malinowe” przekrwienie błony śluzowej okolicy fałdów podniebienno-językowych, migdałków oraz tylnej ściany gardła;
• naloty włóknikowe i zmiany ropne w kryptach migdałków;
• tkliwość i powiększenie węzłów chłonnych podżuchwowych i szyjnych przednich.

Angina bakteryjna rozwija się szybko i powinna minąć w przeciągu 5 dni. Ponieważ paciorkowcowe zapalenie gardła jest chorobą zaraźliwą, wymaga domowej kwarantanny przynajmniej do momentu wdrożenia antybiotykoterapii. Po podaniu pierwszej dawki właściwie dobranego antybiotyku, chory przestaje zarażać po upływie 24 godzin. Aczkolwiek ani to, ani tym bardziej złagodzenie objawów nie pozwalają na lekceważenie choroby – samodzielnego skracania antybiotykoterapii czy niestosowania się do zaleceń. Bagatelizowanie anginy ropnej jest niebezpieczne i może skończyć się nie tylko nasilonym nawrotem choroby, lecz także podniesieniem ryzyka pojawienia się powikłań, takich jak zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok czy ropień okołomigdałkowy.

Sprawdź również: Angina u dzieci – przyczyny, objawy, przebieg, leczenie

Angina bakteryjna czy wirusowa – jak diagnozować ostre zapalenie gardła?

Angina bakteryjna występuje jedynie w 30% przypadków. Zdecydowanie częściej za ostre zapalenie błony śluzowej gardła i migdałków podniebiennych odpowiadają wirusy. Zarażenie rhino-, adeno- czy też enterowirusami pojawia się u dzieci szczególnie w okresach tzw. obniżonej odporności, czyli podczas przesilenia wiosennego oraz na przełomie jesieni i zimy.

Rozróżnienie etiologii anginy jest bardzo ważne, bo od niego zależy rodzaj leczenia. Zakażenie bakteryjne jest dziś zwalczane przyczynowo za pomocą dostępnej antybiotykoterapii. Z kolei na wirusowe zapalenie gardła nie ma skutecznego leku, toteż pozostaje jedynie łagodzenie jego dolegliwości terapią objawową.

Chociaż właściwe rozpoznanie jest podstawą do wprowadzenia odpowiedniego leczenia, postawienie prawidłowej diagnozy jest dość kłopotliwe. Bowiem zarówno angina ropna, jak i ta o podłożu wirusowym objawiają się w bardzo podobny sposób. Przy obu schorzeniach występuje podniesienie temperatury oraz charakterystyczny ból gardła utrudniający połykanie pokarmów. Pewną wskazówką, sugerującą infekcję wirusową, mogą być symptomy, takie jak:

• katar,
• kaszel,
• chrypka,
• zapalenie spojówek,
• zapalenie zatok,
• bóle mięśniowo-stawowe;
• bóle brzucha z biegunką.

Ponadto różnica w etiologii obrazów niejednokrotnie daje się zauważyć w badaniu przedmiotowym. Angina wirusowa często wiąże się z wystąpieniem opryszczki, aft w obrębie jamy ustnej oraz pęcherzyków na błonie śluzowej podniebienia miękkiego, co więcej wirusowe zapalenie gardła daje w obrazie klinicznym żywoczerwone zabarwienie śluzówki, a w kryptach migdałków raczej nie występuje białawy nalot, charakterystyczny dla anginy ropnej. Niemniej jednak, prawidłowe rozpoznanie mogą utrudniać tak częste przy infekcjach wirusowych objawy zakamuflowane, niewyraźne na przykład ze względu na obrzęk śluzówki. Toteż diagnostyka anginy nie może opierać się wyłącznie na badaniu ambulatoryjnym.

Złotym standardem w rozpoznawaniu paciorkowca ropotwórczego jest posiew z wymazu z gardła w kierunku S. pyogenes. Takie badanie mikrobiologiczne daje niemal 100% wiarygodność, aczkolwiek na jego wyniki trzeba czekać kilka dni. Inną metodą są tzw. szybkie testy przyłóżkowe, dzięki którym potwierdzenie zakażenia bakteryjnego następuje w mniej niż 30 minut, jednak ich czułość jest znacznie mniejsza, przez często zdarza się wynik błędnie dodatni. Angina ropna może być ponadto diagnozowana przy pomocy badania morfologicznego krwi z oznaczeniem wzoru odsetkowego leukocytów. Natomiast w przypadku podejrzenia mononukleozy zakaźnej, współtowarzyszącej anginie, wykonuje się szybkie testy aglutynacyjne i odczyn Paula-Bunnella-Davidsohna.

Zobacz również: Angina ropna – jakie ma objawy u dorosłych

Jak leczyć anginę ropną?

Leczenie anginy ropnej wymaga wdrożenia antybiotykoterapii. Ponieważ szczepy paciorkowca są bardzo wrażliwe na penicylinę, lekiem pierwszego rzutu jest zazwyczaj fenoksymetylopenicylina, bez konieczności wykonywania antybiogramu, który jest wymagany, gdy podejrzewa się zakażenie innymi bakteriami niż S. pyogenes.

W przypadku nietolerancji czy uczulenia na penicylinę inny antybiotyk na anginę ropną dla dziecito cefadroksyl, a w ostateczności klarytromycyna lub azytromycyna (leki z grupy makrolidów).

Chociaż leczenie objawów nie przyspiesza skrócenia choroby, może znacząco wpłynąć na złagodzenie jej symptomów. Angina ropna może być dodatkowo zwalczana lekami przeciwbólowymi, przeciwgorączkowymi, przeciwzapalnymi, odkażającymi i miejscowo znieczulającymi:

• preparaty z ibuprofenem lub łagodniejszym paracetamolem (np. przy anginie w ciąży i u niemowląt) niwelują bóle głowy i gorączkę;
• pastylki do ssania lub aerozole zawierające benzydaminę wykazują działanie przeciwbólowe, miejscowo znieczulającei odkażające;
• środki do obkurczania błony śluzowej nosa w postaci kropli, sztyftów czy inhalatorów pomogą zwalczyć nieżyt nosa i katar;
• probiotyki wzmacniają mikroflorę jelitową osłabioną w wyniku stosowania antybiotykoterapii;
• suplementy z witaminą C i rutyną są polecane na wzmocnienie odporności.

Sposoby domowej profilaktyki – jak uchronić dziecko przed anginą?

Obecnie nie ma szczepień ochronnych ani innych farmakologicznych sposobów, które mogłyby stanowić skuteczną profilaktykę anginy. Dlatego też zapobieganie bakteryjnemu zakażeniu gardła opiera się wyłącznie na dokładniejszym przestrzeganiu zasad higieny, zwłaszcza jamy ustnej i uszu, które bardzo często stają się siedliskiem chorobotwórczych drobnoustrojów.

Co więcej, pojawienie się anginy w sporej ilości przypadków następuje w efekcie niedoleczonego przeziębienia (czy innych infekcji wirusowych). Niedokładne oczyszczanie nosa może przekładać się na zaburzenia oddychania, a jedynie prawidłowe, obustronne oddychanie umożliwia prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego, polegające na mechanicznej i immunologicznej ochronie dróg oddechowych.

Przeczytaj: Angina paciorkowcowa – objawy, diagnostyka, leczenie.

• Dziekiewicz M., Radzikowski A., Angina paciorkowcowa – diagnostyka i leczenie, „Pediatria. Medycyna Rodzinna”, 12/2, str. 141-149
• Zieliński R., Zakrzewska A., Ostre infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci – podział morfologiczny, diagnostyka, terapia, „Forum Medycyny Rodzinnej”, 4/5 , 2010, str. 366-371