Owrzodzenie jamy ustnej – czym jest spowodowane? Jak złagodzić objawy?

Owrzodzenia jamy ustnej, w tym afty, to częsty problem. Mimo to, przyczyny ich powstawania nie są do końca znane. Owrzodzenia pojawiają się pod wpływem uszkodzeń mechanicznych, mogą mieć charakter zmian nieinfekcyjnych bądź wręcz przeciwnie - świadczyć o zakażeniu wirusowym, bakteryjnym lub grzybiczym. Owrzodzenia są przeważnie oporne na leczenie. Znikają samoistnie, lecz mogą nawracać.

1 Owrzodzenia jamy ustnej – przyczyny
2 Owrzodzenia, afty, pleśniawki, opryszczka – różnice
3 Owrzodzenie jamy ustnej – leczenie
4 Eliminacja czynników drażniących
5 Łagodzenie dolegliwości
6 Wspomaganie organizmu

Owrzodzenia jamy ustnej – przyczyny

Owrzodzenia jamy ustnej to swoiste, otwarte rany. Dają się łatwo zauważyć na powierzchni błony śluzowej, lecz mogą sięgać w głąb tkanek, poniżej warstwy mięśniowej. Wywołują duży dyskomfort, utrudniając najprostsze czynności – mówienie, jedzenie, mycie zębów. Podobne objawy pojawiają się przy innego rodzaju podrażnieniach, jakimi są pleśniawki i opryszczki. To jednak zmiany o różnym charakterze i różnej etiologii.  

Przyczyny owrzodzeń jamy ustnej nie są do końca znane. Niemniej jednak, naukowcy wskazują kilka czynników predysponujących do ich rozwoju. Owrzodzenia jamy ustnej, w tym afty (owrzodzenia aftowe), mogą pojawić się samoistnie lub pod wpływem:

• miejscowego urazu mechanicznego,
• alergii,
• problemów stomatologicznych, jak nieleczona próchnica, ubytki w wypełnieniach zębów, pozostałości korzeni zębowych i innych,
• osłabienia odporności,
• infekcji grzybiczych, wirusowych lub bakteryjnych,
• długotrwałej antybiotykoterapii,
• zakażenia pasożytniczego,
• anemii złośliwej, czyli choroby Addisona-Biermera (objawiającej się niedoborem witaminy B9 i B12),
• nieswoistego zapalenia jelit, czyli choroby Leśniowskiego-Crohna,
• układowego zapalenia naczyń krwionośnych, czyli choroby Behceta,
• niedokrwistości, czyli niedoboru żelaza,
• celiakii, choroby glutenozależnej o podłożu autoimmunologicznym,
• toczących się zmian nowotworowych.

Można domniemywać, że odpowiedź układu immunologicznego (tą odpowiedzią są m.in zmiany zapalne) wyzwala nie jeden, lecz kilka bodźców występujących jednocześnie. Przez to ustalenie przyczyny owrzodzeń jamy ustnej staje się jeszcze trudniejsze.

Owrzodzenia, afty, pleśniawki, opryszczka – różnice

Owrzodzenia jamy ustnej – głębsze ubytki tkankowe o białawym, żółtym lub czerwonym zabarwieniu. Mijają samoistnie w ciągu kilku dni. Są oporne na leczenie. Przyczyna ich powstawania jest niejasna.

Afty – rodzaj płytszych owrzodzeń pokrytych włóknistym nalotem o białym, żółtym lub szarym zabarwieniu. Afty mają różne przyczyny i charakter. W ujęciu klinicznym rozróżnia się afty małe (Mikulicza) i duże (Suttona), afty opryszczkopodobne oraz owrzodzenia pojawiające się w przebiegu choroby Behceta. 

Pleśniawki – punktowe wykwity w postaci białego, grudkowatego nalotu. To zmiany o podłożu grzybiczym, które mogą świadczyć o kandydozie jamy ustnej (grzybicy). Na pleśniawki w dużym stopniu narażone są niemowlęta i małe dzieci. 

Opryszczka – opryszczka w przeciwieństwie do wyżej wymienionych zmian chorobowych pojawia się po zewnętrznej stronie jamy ustnej – na ustach. To pęcherzyk powstały pod wpływem wirusa z rodziny Herpes simple, nazywanym właśnie wirusem opryszczki.

Owrzodzenie jamy ustnej – leczenie

Leczenie owrzodzeń jamy ustnej jest trudne ze względu na niejasne pochodzenie tych zmian. Co więcej, tego rodzaju ubytki tkankowe przeważnie są oporne na leczenie. Utrzymują się od kilku do kilkunastu dni, po czym samoistnie znikają. Ponieważ jednak, zwłaszcza owrzodzenia jamy ustnej u dzieci, przynoszą bardzo uciążliwe objawy, warto zastosować środki doraźne, które pozwolą złagodzić te dolegliwości.

Eliminacja czynników drażniących

Kiedy zauważy się owrzodzenia w jamie ustnej, w pierwszej kolejności należy zadbać o odpowiednią higienę. Jeśli przyczyną ran była źle przymocowana orteza bądź aparat ortodontyczny, trzeba usunąć czynnik wywołujący uraz (zastosować wosk ortodontyczny, wyregulować protezę). Ważne jest również, aby nie podrażniać uszkodzonej śluzówki zbyt gorącymi czy ostrymi potrawami. Zaleca się, aby stosować lekkostrawną dietę, opartą na płynnych posiłkach (zupach, jogurtach) i miękkich produktach (makaronie, ryżu). 

Łagodzenie dolegliwości

Miejscowe leczenie owrzodzeń jamy ustnej nie tylko pozwala złagodzić przykre dolegliwości, lecz także zabezpieczyć przed rozwojem infekcji. Otwarte rany łatwo mogą stać się siedliskiem chorobotwórczych drobnoustrojów, z których większość roznosi się drogą kropelkową. 

Leki na owrzodzenie jamy ustnej to przede wszystkim te z grupy NLPZ – niesteroidowe, o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym. Wśród nich często polecane są środki z benzydaminą (roztwory do płukania, areozole), które znieczulają miejscowo, a przy tym działają przeciwzapalnie i antyseptycznie. Aerozole dobrze sprawdzają się u małych dzieci, starszym zaleca się także stosowanie tabletek do ssania i roztworów do płukania. 

Wspomaganie organizmu

Gdy pojawia się owrzodzenie jamy ustnej po antybiotyku, ale nie tylko, warto dodatkowo zatroszczyć się o odporność i wesprzeć ją odpowiednią dietą oraz suplementami z witaminą C – która korzystnie wpływa na odporność i proces gojenia się ran. Mając na uwadze przyczyny powstawania tego typu zmian na błonie śluzowej, warto zadbać także o odpowiednią ilość przyjmowanych witamin z grupy B oraz żelaza. Choć owrzodzenia w większości przypadków nie są zaraźliwe, zaleca się, aby omijać większe skupiska ludności, a w domu powstrzymywać od czułych gestów w relacjach z bliskimi.