Kamienie migdałkowe – dlaczego powstają i jak je wyleczyć?

Czym są migdałki i kamienie migdałkowe?

W obrębie błony śluzowej gardła znajduje się układ skupisk tkanki chłonnej, powszechnie nazywany pierścieniem gardłowym Waldeyera. Wchodzące w jego skład migdałki, grudki chłonne tylnej ściany gardła oraz pasma boczne tworzą anatomiczny obszar graniczny, łączący układ pokarmowy z układem oddechowym. A ponieważ to newralgiczne miejsce, zwłaszcza migdałki podniebienne oraz migdałek gardłowy, są narażone na działanie wielu niekorzystnych czynników, zarówno zewnątrz-, jak i wewnątrzpochodnych. Migdałki, będąc fragmentem bariery immunologicznej, chronią narządy limfatyczne przed przedostaniem się antygenów z powietrza i pokarmów.

To właśnie ze względu na budowę anatomiczną, położenie i funkcję, choroby migdałków, w tym na przykład angina, dotykają wielu ludzi. Czynnikiem sprzyjającym rozwinięciu zmian patologicznych jest z pewnością niedostateczna higiena jamy ustnej. Zalegające w kryptach migdałków resztki pokarmów, obumarłe komórki i inne złogi stają się pożywką dla bakterii i grzybów, aby w końcu stwardnieć, stając się kamieniami migdałkowymi. Tego typu zmiany mogą przybrać rozmaitą postać – od najmniejszych, przypominających ziarnka ryżu, do największych, nawet kilkucentymetrowych czopów.

Przeczytaj również: Angina bakteryjna – objawy metody leczenia. Jak rozpoznać rodzaj anginy?

Jakie są przyczyny powstawania kamieni migdałkowych?

Obecnie patogeneza kamieni migdałkowych nie została do końca poznana. Wiadomo z całą pewnością, że duży udział w powstawaniu debrisu odgrywają brak higieny jamy ustnej oraz nieprawidłowa dieta, które sprzyjają zakażeniu. Uznaje się, że w wyniku nagromadzenia się w kryptach migdałków złogów złuszczonego nabłonka i resztek pożywienia, dochodzi do rozwoju saprofitów – oportunistycznych drobnoustrojów. Bakterie i grzyby saprofityczne odżywiają się martwą materią organiczną, a w wyniku odkładania soli wapnia wywołują proces twardnienia, bezpośrednio prowadzący do powstania kamieni migdałkowych.

Kamienie migdałkowe mogą pojawiać się zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Większe prawdopodobieństwo zachorowania podejrzewa się u osób, które często, a nawet przewlekle doświadczały zapalenia zatok, gardła i migdałków. Dużym problemem przy tym schorzeniu jest jego nawrotowy charakter – usunięcie kamieni nie oznacza pokonania choroby.

Zobacz także: Angina: objawy, leczenie, przebieg, powikłania

Jakie są objawy występowania kamieni migdałkowych?

Pierwszym niepokojącym objawem jest zwykle ból gardła i problemy z przełykaniem pokarmów. Wyraźnym sygnałem, mogącym świadczyć o pojawieniu się kamieni migdałkowych, jest fetor ex ore, nieprzyjemny zapach z ust, silniej odczuwany zwykle przez osoby z otoczenia niż samego chorego. Jeszcze inną charakterystyczną dolegliwością jest uczucie zalegania czegoś w gardle.

W badaniu przedmiotowym kamienie migdałkowe dają się zauważyć, jako zwapnienia na migdałkach lub białe czy też żółte czopy różnej wielkości. Kamienie mogą występować pojedynczo lub mnogo, łącząc się w skupiska. Ponadto częstym objawem klinicznym jest zaczerwienienie i obrzęk migdałków, zdarza się, że tym dolegliwościom towarzyszy powiększenie węzłów chłonnych.

Chociaż kamienie migdałkowe są charakterystyczne, dzięki czemu łatwe do rozpoznania, nie zawsze udaje się je dostrzec. Dlatego też w wielu przypadkach niezbędne okazuje się rozszerzenie diagnostyki o badanie obrazowe – tomografię komputerową (TK) lub rezonans magnetyczny (MRI).

Czy kamienie migdałkowe są groźne?

Kamienie migdałkowe rzadko powodują miejscowy stan zapalny migdałków. Zdarza się, że wypadają samoistnie w trakcie kaszlu bądź płukania jamy ustnej, ale nie wiąże się to z żadnym ryzykiem. Generalnie ta przypadłość nie jest niczym groźnym, choć z pewnością wymaga leczenia. Bagatelizowanie może prowadzić do rozwoju poważniejszych, przewlekłych chorób.

Jak leczyć kamienie migdałkowe?

Mimo tego, że jest wiele sposobów na usunięcie kamieni migdałkowych, ich skuteczne wyleczenie nie jest już takie proste. Trudność leczenia wynika przede wszystkim z nawrotowego charakteru detrytu, który zaczyna się samoistnie odnawiać po 1-20 dniach po usunięciu. Obecnie nie ma terapii, która pozwoliłaby definitywnie pokonać źródło tego problemu. Pewnym rozwiązaniem jest laserowe zamknięcie krypt migdałkowych (kryptoliza/waporyzacja), jednak nie daje gwarancji, że objawy miną bezpowrotnie. Bardzo skuteczny jest zabieg chirurgicznego wycięcia migdałków – tonsillektomia, aczkolwiek to rozwiązanie radykalne, które wykonuje się ze ściśle określonych wskazań, gdyż niesie nieodwracalne dla całego układu skutki – np. osłabienie odporności.

Generalnie najważniejsze miejsce w leczeniu kamieni migdałkowych zajmuje codzienna higiena jamy ustnej. Takie doraźne działanie może skutecznie hamować proces tworzenia się zwapnionych czopów i związanych z nimi objawów. Bardzo pomocnym działaniem jest płukanie gardła płynem bakteriobójczym – może to być zarówno gotowy produkt apteczny, jak i przygotowany w domu:

• napar ziołowy z szałwii,
• rozwodniony ocet winny,
• roztwór wody z solą,
• roztwór wody utlenionej (choć tu należy uważać, aby nie podrażnić śluzówki).

Warto także rozważyć zakup irygatora.

Dobrym sposobem na to, jak usunąć kamienie migdałkowe, jest użycie szpatułki, dzięki której można mechanicznie pozbyć się grudek. To z pewnością praca żmudna i monotonna, ale z pewnością efektywna. Trzeba tu podkreślić, że o ile mniejsze, niedające zbyt nasilonych objawów kamienie migdałkowe pozwalają się skutecznie pokonać domowymi sposobami, te większe powinny być raczej usuwane laserowo – tylko taki zabieg umożliwia dokładne pozbycie się zalegających w wąskich kryptach złogów.

Chociaż kamienie migdałkowe są schorzeniem nieprzyjemnym, przede wszystkim ze względu na związaną z nim halitozę, istnieją sposoby pozwalające mu skutecznie przeciwdziałać. Należy jednak pamiętać, że pierwszym krokiem leczenia zawsze powinna być konsultacja ze specjalistą – w przypadku kamieni migdałkowych z laryngologiem. Tylko lekarz jest w stanie trafnie zdiagnozować chorobę – a zdarza się, że debris bywa mylony z anginą, wymagającą już podania antybiotyku – i zlecić najlepsze w danym przypadku leczenie.

Zobacz również: Ból gardła – rodzaje stanów zapalnych gardła, jak uśmierzyć ból?