Ząbkowanie u niemowląt – jak je przetrwać?

Jak przebiega ząbkowanie u niemowląt?

Proces ząbkowania u niemowląt nie ma trybu ciągłego, a erupcji poszczególnych zębów często towarzyszą przerwy. Średni czas wyrzynania jednego zęba to około 2 miesiące (od momentu, gdy jest wyczuwalny przez dziąsło, do definitywnego wyrznięcia korony). Co istotne, proces wyrzynania zębów możemy podzielić na 3 następujące po sobie etapy:

• fazę przederupcyjną – przed przebiciem dziąsła; pojawia się w tym czasie korona zęba oraz początkowy fragment korzenia (ok. 2-4 mm);
• fazę przedfunkcjonalno-erupcyjną – dochodzi wtedy do przebicia dziąsła, tworzy się korzeń zęba, rozbudowują się inne kości oraz struktury przyzębia; specjalne procesy zachodzące w tkankach sprawiają, że erupcji nie towarzyszy krwawienie;
• fazę funkcjonalną (poerupcyjną) – dochodzi do zakończenia rozwoju korzenia oraz czynnego wyrzynania zęba.

Opisując ząbkowanie u niemowląt, należy podkreślić dość szerokie normy czasowe. Ocenia się, że u większości dzieci następuje pomiędzy 5. a 8. miesiącem życia. Ogólna zasada mówi, że co 6 miesięcy pojawiają się średnio cztery mleczne zęby. Pamiętajmy jednak, że jeśli nasze półroczne dziecko wciąż nie ma ząbków, nie jest to powód do paniki!

Zwykle pierwszymi zębami są dwa dolne siekacze, czyli „dolne jedynki”, następnie wyrzynają się górne siekacze – „górne jedynki” – a później kolejno dalsze zęby. Również i w tym schemacie mogą zdarzyć się odstępstwa, nieświadczące o poważnych patologiach.

Wczesne i późne ząbkowanie u niemowląt

Ząbkowanie u niemowląt jest procesem uzależnionym od szeregu czynników, zarówno genetycznych, jak i środowiskowych. Stąd też pojawiają się wspomniane już wyżej różnice pomiędzy dziećmi. Badacze wyróżniają jednak pewne ,,grupy ząbkowania”, a w nich:

• ząbkowanie przedwczesne – kiedy dziecko rodzi się z zębami lub występują tzw. zęby noworodkowe (ukazujące się przed ukończeniem 4. tygodnia życia);
• ząbkowanie wczesne – dochodzi do niego w 3.-4. miesiącu życia;
• ząbkowanie o czasie – ma miejsce w 5.-8. miesiącu życia, przy czym najwięcej dzieci rozpoczyna ten proces w 6. miesiącu;
• ząbkowanie opóźnione – jeśli rozpocznie się w 9.-11. miesiącu;
• ząbkowanie późne – określa się nim ząbkowanie u niemowląt rozpoczynające się po 12. miesiącu życia.

Biorąc pod uwagę pierwszą z wymienionych grup, czyli maluchy urodzone z zębami lub zębami noworodkowymi, należy zwrócić uwagę na konieczność przeprowadzania odpowiednich badań, zwłaszcza zaraz po porodzie. Niezbędnym elementem badania neonatologicznego jest ocena dziąseł w poszukiwaniu np. obecności owych zębów. Dlaczego to istotne? Dla noworodka i niemowlęcia podstawową formą żywienia w pierwszych miesiącach życia jest mleko matki. Jeśli ząb utrudnia proces karmienia piersią (powoduje urazy brodawki sutkowej bądź języka niemowlęcia) lub zęby cechuje ruchomość grożąca wypadnięciem i zakrztuszeniem dziecka, podejmuje się decyzję o usunięciu. W przypadku wystąpienia ząbkowania przedwczesnego szczególnie podkreśla się rolę czynników genetycznych.

Jeśli zaś chodzi o późne ząbkowanie u niemowląt, warto podkreślić, że najczęściej obserwuje się je u dzieci urodzonych przedwcześnie (wcześniaków), inkubowanych lub maluchów, które są nieprawidłowo karmione. Brak pierwszego ząbka po ukończeniu roku może świadczyć także o innych patologiach, takich jak niedobory wapnia i witaminy D, niedożywienie, niedokrwistość, choroby endokrynologiczne czy genetyczne.

Objawy ząbkowania u niemowląt

Okres ząbkowania u niemowląt przeraża wielu młodych rodziców, ponieważ powszechnie kojarzy się z dolegliwościami bólowymi dziecka. Większość dzieci przechodzi go jednak bezproblemowo, a niewielkie objawy miejscowe doskwierają tylko przez kilka dni. Należą do nich:

• przekrwienie, zaczerwienienie i obrzęk dziąsła nad wyrzynającym się zębem,
• objawy ogólnoustrojowe – m.in. stany podgorączkowe, drażliwość, zwiększona płaczliwość, spadek apetytu,
• ślinienie,
• biegunki.

Co ciekawe, jeśli w czasie ząbkowania u niemowląt pojawiają się wyżej wymienione objawy ogólnoustrojowe, najczęściej dotyczą wyrzynania tzw. ,,siekaczy”, czyli pierwszych wyrzynających się zębów. Podkreśla się, że może mieć to związek z niedojrzałością układu odpornościowego – im dziecko jest starsze, tym organizm lepiej radzi sobie z tego typu wyzwaniami.

Należy przy tym zaznaczyć, że ząbkowaniem nie można tłumaczyć wszelkich zmian zachowania, jakie występują u niemowlęcia. Drażliwość czy płaczliwość to także forma manifestacji złego samopoczucia albo dolegliwości bólowych – maluszek nie jest przecież w stanie w inny sposób zakomunikować np. bólu gardła czy dyskomfortu podczas oddawania moczu. Dlatego też w każdym przypadku, który wyjątkowo niepokoi młodych rodziców lub przedłuża się, należy skonsultować się z pediatrą.

Ząbkowanie u niemowląt – jak pomóc?

U dzieci w okresie ząbkowania zauważa się tendencję do nasilenia wkładania różnych przedmiotów do jamy ustnej. Ucisk obolałego miejsca przynosi ulgę. W każdej aptece kupimy obecnie specjalnie zaprojektowane do tego celu gryzaki, które można dodatkowo schłodzić w lodówce, co przyniesie jeszcze większą ulgę. Świetnie sprawdza się także bardzo delikatny masaż dziąsełka palcem owiniętym w sterylną gazę, który dodatkowo może nieco przyspieszyć proces przebicia się ząbka. Skutecznym, a zarazem bezpiecznym dla dziecka sposobem radzenia sobie z dolegliwościami są aerozole z benzydaminą (właściwości przeciwzapalne, znieczulające, przeciwobrzękowe).

Ból związany z ząbkowaniem u niemowląt powinno się zwalczać miejscowo, dlatego w przypadku braku objawów ogólnoustrojowych, takich jak podwyższona temperatura ciała, odradza się stosowanie doustnych czy doodbytniczych leków przeciwbólowych na własną rękę. Taką decyzję powinien podjąć jedynie pediatra.

Olczak-Kowalczyk, D., Boguszewska-Gutenbaum, H., Janicha, J., Turska-Szybka, A., Wybrane zagadnienia związane z wyrzynaniem zębów mlecznych, Nowa Stomatologia 2/2011, s. 73-76 [dostęp: 09.02.2020]