Uczucie duszności – jakie są jego przyczyny i jak je leczyć?

Uczucie duszności – czym jest i jakie są jego rodzaje?

Duszność jest subiektywnym odczuciem braku powietrza bądź trudności w oddychaniu. Towarzyszą jej:

• przyspieszony oddech,
• przyspieszona czynność serca,
• postękiwanie,
• zaciąganie dołka jarzmowego (czyli obszaru w dolnym fragmencie szyi),
• ruch skrzydełek nosa,
• czasem sinica – widoczna zwłaszcza wokół ust.

Wyróżniamy kilka rodzajów opisywanego tu stanu, a jeden z podziałów bazuje na okresie trwania uczucia duszności:

• duszność ostra (inaczej określana jako napadowa) – rozwija się bardzo szybko, nawet w ciągu kilku minut. Mogą towarzyszyć jej różne objawy, które zależą od przyczyny wystąpienia problemów z oddychaniem. Może być to m.in. aspiracja ciała obcego, ale też zatorowość płucna (w tym przypadku u pacjenta pojawi się także silny ból w klatce piersiowej, krwioplucie, kaszel i inne);
• duszność przewlekła – zwykle początkowo pojawia się po wysiłku fizycznym, lecz w kolejnych etapach występuje również podczas spoczynku.

Biorąc pod uwagę powyższe informacje, kolejne rozróżnienie uczucia duszności dokonujemy ze względu na to, kiedy występuje. Zostały wspomniane:

• duszność spoczynkowa – pojawia się m.in. w związku z takimi chorobami, jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), astma czy przewlekła niewydolność serca. Może towarzyszyć jej kaszel (zwykle suchy, chociaż w POChP plwociny są stale obecne, zwłaszcza zaraz po obudzeniu) lub świszczący oddech;
• duszność wysiłkowa – jak sama nazwa wskazuje, występuje po wysiłku (nawet niewielkim).

Warto podkreślić również podział mający na uwadze pozycję chorego. Jeśli uczucie duszności pojawia się w momencie, kiedy pacjent siedzi lub stoi, mówimy o platypnea. Jeżeli zaś we wymienionych tu pozycjach duszność nie występuje, a pojawia się po położeniu, pacjent cierpi na ortopnoe.

Co ważne, należy wspomnieć też o duszności psychogennej, która jest objawem trudności na tle psychicznym. Możemy mówić w tym przypadku także o pseudoastmie, inaczej nazywanej psychogennym zespołem astmatycznym – dochodzi w niej do hiperwentylacji, co implikuje zwężenie naczyń w mózgu. Koniec końców pacjent może doświadczać nie tylko uczucia duszności, lecz także stracić przytomność.

Owszem, opisane powyżej przypadki wymagają specjalistycznej interwencji, warto jednak pamiętać, że nie każda duszność musi od razu oznaczać poważną jednostkę chorobową – umiarkowanej duszności doświadcza wiele osób zdrowych, np. w czasie stresu, upału czy po intensywnej aktywności fizycznej. To również reakcja fizjologiczna na przebywanie na dużych wysokościach, uwarunkowana niedostatecznym stężeniem tlenu w powietrzu.

Przyczyny uczucia duszności

Duszność nie jest objawem swoistym – może wskazywać na wiele chorób (mniej lub bardziej groźnych), stąd też jej pojawienie się nie pozwala od razu rozpoznać konkretnej jednostki. Niektóre z przypadłości, mogących wiązać się z uczuciem duszności, zostały już wyżej wymienione, jak np. POChP czy astma. Uczucie duszności może wskazywać też na inne przewlekłe choroby układu oddechowego, występuje m.in. w przypadku zapalenia oskrzeli z obturacją, chorób śródmiąższowych płuc, mukowiscydozy. Przyczyniają się do niej także wady wrodzone dróg oddechowych oraz wady lub choroby mięśnia sercowego. Za duszność może odpowiadać również:

• aspiracja ciała obcego do dróg oddechowych,
• alergia,
• napad astmy oskrzelowej (przebiegający z suchym kaszlem, świszczącym oddechem i uczuciem ucisku w klatce piersiowej),
• uszkodzenie krtani na skutek intubacji,
• porażenie nerwów krtaniowych wstecznych.

Uczucie duszności – infekcja dróg oddechowych

Co istotne, uczucie duszności może pojawiać się także w przebiegu zakażeń górnych i dolnych dróg oddechowych, m.in. zapalenia krtani, płuc lub oskrzelików (częściej występują u dzieci niż dorosłych). Choroby te zwykle przebiegają z suchym lub mokrym kaszlem, zaczerwienieniem błony śluzowej i bólem gardła, nieżytem nosa, gorączką lub stanem podgorączkowym.

• Zapalenie oskrzeli – czynniki patogenne prowadzą do obrzęku śluzówki oraz nadprodukcji wydzieliny, która gromadzi się w drogach oddechowych, zwęża ich światło i wywołuje opisywaną tu duszność.

• Zapalenie płuc – uczucie duszności wynika z zaburzeń wymiany gazowej w płucach, za którą odpowiada wysięk zalegający w pęcherzykach płucnych.

• Zapalenie krtani – pacjentów zwykle dotyka nagłośniowe zapalenie krtani lub podgłośniowe zapalenie krtani, które przebiegają z uczuciem duszności oraz stridorem (świstem krtaniowym), czyli szorstkim dźwiękiem, świadczącym o utrudnionym przepływie powietrza przez zwężone drogi oddechowe i powodującym wibracje ścian krtani. Ostre podgłośniowe zapalenie krtani wiąże się z dusznością wdechową, która nasila się w nocy. Chorobę tę wywołują wirusy, zaś bakterie prowadzą do ostrego zapalenia nagłośni, który to rodzaj zapalenia krtani bywa szczególnie niebezpieczny. Przyczynia się do obrzęku nagłośni i fałdów nalewkowo-nagłośniowych, co często wymaga natychmiastowej hospitalizacji, bo może wywołać niewydolność oddechową, skutkującą ostrym niedotlenieniem i zagrożeniem życia.

Uczucie duszności – jak je leczyć?

Metody leczenia duszności są ściśle związane z jej przyczynami. W przypadku zakażenia dróg oddechowych, które przebiega z istotnie przyspieszonym oddechem lub sinicą, należy natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe.

Gdy lekarz rozpozna duszność lekką lub umiarkowaną, może zalecić leczenie w warunkach domowych – co istotne, ważne jest wtedy przebywanie w pomieszczeniach z odpowiednio nawilżonym powietrzem, o temperaturze 18-20°C. Pacjenta trzeba nawadniać, podając płyny obojętne, które rozrzedzają wydzielinę w drogach oddechowych i ułatwiają jej odkrztuszanie.

W infekcjach wirusowych, np. podgłośniowym zapaleniu krtani, stosuje się leczenie objawowe, polegające na podawaniu leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych. W zakażeniach przebiegających z bólem gardła należy uwzględnić preparaty działające miejscowo na błonę śluzową gardła, np. z benzydaminą. W zapaleniach o etiologii bakteryjnej zwykle włącza się też antybiotykoterapię. W niektórych przypadkach zaleca się leki mukolityczne, rozrzedzające wydzielinę w drogach oddechowych.

Inne metody leczenia duszności

Przewlekle występujące uczucie duszności u małych pacjentów z reguły oznacza konieczność hospitalizacji, specjalistycznej diagnostyki oraz długotrwałej tlenoterapii.

Dziecko z dusznością, które choruje na astmę oskrzelową lub zapalenie oskrzeli z obturacją, powinno przyjąć wziewny lek rozkurczający oskrzela. W zaostrzeniach astmy oskrzelowej zaleca się intensyfikację wziewnej terapii lekami przeciwastmatycznymi, a w ciężkich zaostrzeniach podaje się też glikokortykosteroidy (drogą doustną lub dożylną).

W przypadku niskiej saturacji rekomenduje się tlenoterapię. Ciężkie postaci duszności i niewydolność oddechowa mogą wymagać intubacji i wentylacji mechanicznej. Jeśli zaś nagłe uczucie duszności wiąże się z aspiracją ciała obcego do dróg oddechowych, konieczne może być wykonanie bronchoskopii.

Czytaj również: Zapalenie oskrzeli – rodzaje i przyczyny