Infekcja, ból gardła i stan zapalny gardła: objawy, rodzaje, leczenie i zapobieganie

Czym jest stan zapalny gardła?

Stan zapalny gardła to reakcja organizmu na uszkodzenie tkanek, w tym na infekcje. Może być wywołany przez różne patogeny, takie jak wirusy, bakterie lub grzyby, które atakują i uszkadzają błonę śluzową gardła. Stan zapalny gardła może wystąpić samodzielne, ale często towarzyszy innym schorzeniom czy infekcjom, takim jak przeziębienie, grypa, czy nawet stan zapalny zatok. Stany zapalne gardła mogą różnić się przebiegiem w zależności od przyczyny, wieku pacjenta, obecności chorób współistniejących oraz innych indywidualnych uwarunkowań. Nasilenie objawów może wahać się od łagodnego dyskomfortu po poważne objawy, które mogą wymagać leczenia i poszerzonej diagnostyki¹.

Objawy infekcji, stanu zapalnego i bólu gardła

Stan zapalny gardła może być związany z różnymi objawami, w zależności od tego, czy jest wynikiem infekcji (wirusowej, bakteryjnej lub grzybiczej), czy też spowodowany innymi czynnikami, takimi jak podrażnienie termiczne¹.


Najczęstsze objawy stanu zapalnego gardła o podłożu infekcyjnym to:

Niekiedy infekcjom dróg oddechowych oraz stanom zapalnym gardła towarzyszą inne objawy ogólne, takie jak bóle mięśni, zmęczenie, ból głowy czy uczucie osłabienia. Nie należy zwlekać z wizytą u lekarza w przypadku utrzymywania się długotrwałego bólu gardła albo nagłego pojawienia się silnego bólu bez objawów infekcji lub z towarzyszącymi niepokojącymi objawami, takimi jak wysoka gorączka, trudności w połykaniu czy krwawienie. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących stanu zdrowia, wystąpienia niepojących objawów lub nasilania się objawów już istniejących, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza³.

Przyczyny infekcji, stanów zapalnych i bólu gardła

Ból gardła może być wywołany przez różne czynniki. Główne podłoża infekcji to: wirusowe, bakteryjne i grzybicze. W przypadku wystąpienia bólu gardła, mogą istnieć także inne przyczyny, takie jak alergie, refluks żołądkowo-przełykowy czy czynniki środowiskowe (dym papierosowy, bardzo suche powietrze), jak również zatrzymanie się ciała obcego w gardle lub przełyku np. ość rybia¹.


Poniżej przedstawiamy najczęściej spotykane przyczyny stanu zapalnego i bólu gardła o podłożu infekcyjnym:

1. Wirusowe zapalenie gardła


Infekcje wirusowe są najczęstszą przyczyną infekcji dróg oddechowych u dorosłych i stanowią około 70-90% wszystkich przypadków. Są zwykle łagodniejsze niż infekcje bakteryjne i ustępują samoistnie w ciągu kilku dni⁴.

• Wirusy odpowiedzialne za infekcje dróg oddechowych to przede wszystkim rynowirusy (odpowiedzialne za przeziębienie), wirusy grypy, adenowirusy, a także koronawirusy⁵.
• Objawy, które mogą towarzyszyć infekcjom wirusowym, to ból gardła, początkowo suchy kaszel z tendencją do przechodzenia w kaszel mokry, katar, uczucie zmęczenia, a czasem gorączka.
• W przypadku infekcji o podłoży wirusowym leczenie polega głównie na łagodzeniu objawów, takich jak ból gardła 
i gorączka, za pomocą środków dostępnych bez recepty, zalecany jest odpoczynek oraz picie odpowiedniej ilości płynów podczas gorączki⁶.

2. Bakteryjne zapalenie gardła


Choć jest mniej powszechne u osób dorosłych (stanowi 5-10% wszystkich przypadków), to często objawy są bardziej nasilone. Infekcje bakteryjne, w tym angina paciorkowcowa, są wywoływane przez bakterie, takie jak Streptococcus pyogenes (paciorkowiec grupy A)¹.

• Typowe objawy to nagły początek, silny ból gardła (potęgujący się przy przełykaniu), ból głowy, wysoka gorączka, ropny nalot na migdałkach, tkliwość i obrzęk węzłów chłonnych szyjnych. Obserwuje się brak innych objawów, takich jak kaszel, czy katar¹.
• W przypadku infekcji bakteryjnych konieczne jest leczenie antybiotykami, aby uniknąć powikłań, takich jak ropień okołogardłowy, gorączka reumatyczna czy zapalenie nerek¹.

3. Angina (ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych)


Angina to ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych, u dorosłych najczęściej wywołane przez wirusy, choć bakterie również mogą powodować ten stan. U dzieci najczęściej występuje angina bakteryjna (ropna) wywoływana zakażeniem paciorkowcem.

4. Mononukleoza zakaźna


Mononukleoza zakaźna, jest infekcją wirusową wywoływaną przez wirusa Epsteina-Barr. Choroba jest znana również jako "choroba pocałunków", gdyż wirus ten występuje w ślinie, do zakażenia konieczny jest bliski kontakt np. pocałunek. Objawy to zaczerwienienie i silny ból gardła, powiększenie migdałków, które pokryte są nalotem przypominającym wysięk w przebiegu anginy paciorkowcowej. Obserwuje się również powiększenie węzłów chłonnych i śledziony, zmęczenie oraz gorączkę do 40°C. Leczenie polega na łagodzeniu objawów, odpoczynku, unikaniu urazów i nadmiernego wysiłku, gdyż w przypadku powiększenia śledziony w przebiegu choroby występuje ryzyko jej pęknięcia. W przypadku dużego powiększenia śledziony może być konieczne obserwacja szpitalna. Leczenie farmakologiczne w niepowikłanej chorobie zwykle nie jest konieczne^7,8.

Sposoby leczenia bólu gardła

Leczenie bólu gardła zależy od jego przyczyny. Infekcje wirusowe zwykle ustępują samoistnie, natomiast bakteryjne wymagają zastosowania antybiotyków^1,2. Istnieje wiele metod łagodzenia bólu gardła, które mogą pomóc zmniejszyć dyskomfort:

1. Preparaty na gardło dostępne w aptekach bez recepty. 

   Do złagodzenia uciążliwych objawów i walki ze stanem zapalnym, warto wybrać pastylki do ssania oraz aerozole. Przy wyborze odpowiedniego preparatu, należy zwrócić uwagę na substancje czynną aby wykazywała szerokie. Dobrym przykładem będzie benzydamina (lek OTC, Tantum Verde), która nie tylko zmniejsza stan zapalny, ale również działa miejscowo znieczulającą, łagodząc ostry ból gardła już w 60 sekund. Dodatkowo działa antyseptycznie i ma korzystny profil bezpieczeństwa⁹.
2. Nawadnianie

   Picie odpowiedniej ilości płynów, takich jak woda lub smakowych naparów (np. z imbiru), herbaty (np. z miodem i cytryną), czy rosołu, pomaga nawilżać błony śluzowe, łagodzić ból gardła i nawadnia organizm, co jest istotne w przypadku infekcji.
3. Płukanie gardła ciepłym roztworem soli

   Płukanie gardła ciepłym roztworem soli pomaga nawilżyć gardło i pomóc w łagodzeniu bólu gardła.
4. Nawilżanie powietrza
   Nawilżanie powietrza np. z dodatkiem olejków eterycznych (eukaliptusowy, miętowy) w pomieszczeniu, w którym przebywamy, może pomóc w nawilżaniu błony śluzowej gardła oraz łagodzeniu kaszlu i bólu gardła.
5. Leczenie antybiotykami
   
Jeśli lekarz stwierdzi infekcję bakteryjną i przepisze antybiotyki, ważne jest, aby stosować się do wszystkich zaleceń lekarza dotyczących leczenia antybiotykami^1,3,4,6.

Jak zapobiegać infekcjom dróg oddechowych?

Odpowiednia profilaktyka może znacznie zmniejszyć ryzyko zachorowania. Aby zapobiegać infekcjom, warto stosować się do kilku prostych zasad.

1. Częste mycie rąk

   Zachowanie odpowiedniej higieny to ważny element profilaktyki. Pamiętaj, aby myć ręce po powrocie do domu, przed jedzeniem i po kontakcie z chorymi.
2. Unikanie kontaktu z osobami chorymi

   W sezonie infekcji warto unikać dużych zgromadzeń i bliskiego kontaktu 
z osobami przeziębionymi.
3. Wzmacnianie odporności

   Zdrowy styl życia, odpowiednia dieta bogata w witaminy i minerały (szczególnie witaminy 
C i D), regularna aktywność fizyczna oraz odpowiednia ilość snu wspierają odporność organizmu i mogą pomóc w uniknięciu infekcji.
4. Unikanie drażniących czynników

   Dym papierosowy czy suche powietrze mogą podrażniać śluzówkę gardła i prowadzić do częstszych infekcji. Nawilżanie powietrza w pomieszczeniach, zwłaszcza zimą w okresie grzewczym, oraz unikanie palenia papierosów to kluczowe elementy profilaktyki.
5. Odpowiednie ubieranie się w chłodne dni

   Wahania temperatury, szczególnie w okresie zimowym, mogą osłabiać organizm. Dbaj o to, by w chłodne dni ubierać się odpowiednio do warunków atmosferycznych^1,3

Podsumowanie

Ból gardła i infekcje dróg oddechowych mogą mieć wiele różnych przyczyn – od wirusowych, przez bakteryjne, po mechaniczne podrażnienia. Znajomość objawów pozwala na szybką reakcję,
a odpowiednie leczenie pomaga zminimalizować dyskomfort i skrócić czas choroby. Pamiętaj, że w przypadku nawracających problemów z gardłem lub silnych objawów zawsze warto skonsultować się z lekarzem. Aby zapobiec infekcjom gardła, warto dbać o higienę, wzmacniać odporność i unikać czynników drażniących^1,3,4.